Andere Tijden

‘Het is gelukt!’ riep D66-leider Hans van Mierlo op de verkiezingsavond in 1994. Zijn partij was van 12 naar 24 zetels gegroeid. Er was sprake van een politieke aardverschuiving. De twee regeringspartijen PvdA en het CDA hadden fors verloren; de PvdA bleef met 37 zetels nog net de grootste fractie in de kamer, maar de toon voor verandering was gezet. Hans van Mierlo wist dat hij de sleutel in handen had. En hij wilde maar één ding: een Paars kabinet. Een kabinet zonder CDA. Andere Tijden over de eerste formatiepoging van Paars I en over het enorme karwei om Paars van de grond te trekken.

Iedereen is voor integratie, maar het aantal aparte islamitische scholen in Nederland groeit gestaag. Dat is te danken aan de katholieken en de protestanten die jarenlang voor vrijheid van onderwijs vochten. In 1917 was het zover: het einde van de schoolstrijd, het begin van een enorme groei aan scholen op religieuze grondslag. Andere Tijden over de gevolgen van de schoolstrijd - tachtig jaar geleden én nu.

Op zondag 22 september worden in Duitsland verkiezingen gehouden. De minister-president van de deelstaat Beieren, de christen-democraat Edmund Stoiber, neemt het op tegen de zittende kanselier, de socialist Gerhard Schröder. In 1980 was het voor het eerst en tegelijk voor het laatst dat een Beier de sprong naar het kanselierschap waagde. De machtige Franz Josef Strauss, de 'Koning van Beieren', lukte het toen nèt niet. Andere Tijden met een portret van FJS en waarom hij vooral zichzelf in de weg zat.

De homobeweging geschokt, de vrouwenbeweging woedend - net als trouwens iedere fatsoenlijke Nederlander. De sex en het geweld in de speelfilm 'Spetters' van regisseur Paul Verhoeven veroorzaakten in 1980 een schokgolf in ons land. Een reconstructie van de opkomst en de ondergang van 'Spetters', in Andere Tijden.

Na acht jaar Paars is het CDA terug van weggeweest - het is zelfs veruit de grootste partij. Er is echter een tijd geweest waarin het nog maar zeer de vraag was of het CDA überhaupt opgericht zou worden. Het heeft meer dan dertien jaar geduurd voor de oprichting een feit was. Lange en moeizame jaren waarin drie verschillende partijen samengesmolten dienden te worden tot één nieuwe partij. Wat waren de dieptepunten en wat waren de bepalende momenten in deze jaren? Kortom: de ontstaansgeschiedenis van het CDA in vogelvlucht.

Sinds 2000 is de AEX-index meer dan gehalveerd. In de kranten heet het al dat er sprake is van een ‘sluipkrach’: een krach die zich uitstrekt over een lange periode en zich niet op één dag voltrekt. Dat was wel het geval tijdens de krach van 1987. Andere Tijden keert terug naar die bewuste dag, 19 oktober, de dag die de geschiedenis in ging als ‘Zwarte Maandag’.

Vermeende kernwapens, luchtfoto’s in de krant, verborgen raketinstallaties, wapeninspecties van de VN, en een dictator die niet te vertrouwen is. Andere Tijden over de Cuba-crisis - nu veertig jaar geleden - die de wereld op de rand van de nucleaire afgrond bracht. President Kennedy geloofde dat de tijd van afwachten voorbij was: er moest gehandeld worden. De burgemeester van Steenwijk was het daar roerend mee eens.

Op 18 oktober 1977 werden de leiders van de Rote Armee Fraktion dood gevonden in Stammheim, de beruchte gevangenis waar de top van de West-Duitse terreurgroep vastzat. Collectieve zelfmoord, zeiden de artsen en de regering; moord, zeiden de RAF-sympathisanten. Vijfentwintig jaar later gaat Andere Tijden terug naar Stammheim met twee directe betrokkenen: Alfred Klaus, de toenmalige chef van de Duitse opsporingsdienst, en Ronald Augustin, het enige Nederlandse RAF-lid. Ze zijn in die vijfentwintig jaar bepaald niet nader tot elkaar gekomen.

De LPF heeft een voorganger. In 1971 kwam DS’70, een nieuwe partij onder leiding van Willem Drees jr., vanuit het niets in de regering terecht. De twee onervaren ministers van DS’70 hielden het niet lang vol. Na een jaar stapten ze op. Het kabinet viel en er werden nieuwe verkiezingen uitgeschreven. Van het ruziënde DS’70 werd weinig meer vernomen. Andere Tijden over debuterende politici en botsende karakters

De meeste amateurfilms tonen vooral vrolijke momenten, het leven lijkt mooi en zorgeloos. Dat geldt in ieder geval voor de films van Hans en Noes Fischer, een jong echtpaar dat in 1937 naar Nederlands-Indië vertrekt. De wereld om hen heen wordt echter steeds grimmiger. Een reconstructie van de idylle versus de boze buitenwereld.

In de jaren zeventig raakte Nederland 'besmet' met het verschijnsel voetbalvandalisme. Het probleem nam in de jaren tachtig steeds ernstigere vormen aan. Zo mondde op 1 maart 1987 de wedstrijd tussen FC Den Haag en Ajax uit in een enorme veldslag. Aanpak van dit probleem was toch echt noodzakelijk, zo realiseerde men zich. Andere Tijden over rondvliegende stenen, colaflessen en kratten. Een scheidsrechter die de wedstrijd schorst, Haagse supporters en de F-side van Ajax, die binnenkort 25 jaar bestaat.

Aids is inmiddels een bekende ziekte, maar was dat niet altijd. Begin jaren tachtig wisten de verontruste artsen zich geen enkele raad met deze nieuwe, mysterieuze aandoening. Andere Tijden over het begin van een wanhopige zoektocht naar een oorzaak en een geneesmiddel, een zoektocht die nog altijd niet ten einde is.

Drie juli 1974. Nederlandse politieagenten ontruimen een zwakzinnigeninrichting. Zij verzorgen de ontknoping van een bizar conflict dat jarenlang het gepolariseerde Nederland verscheurde. Andere Tijden kijkt terug, met onder anderen Carel Muller, oud-directeur van de inrichting Dennendal.

Onder de vlag van de VOC, die 400 jaar geleden werd opgericht, voeren honderden schepen naar de Oost. Velen kwamen daar echter nooit aan, ze zonken en liggen sindsdien op de bodem van de wereldzeeën. Andere Tijden onderzoekt hoe er met die maritieme erfenis wordt omgegaan, door archeologen en... door schatgravers.

Sperziebonen, een karbonade en aardappels met jus - het klassieke Nederlandse menu van gisteren heeft plaatsgemaakt voor lekkernijen uit den vreemde. In twintig, dertig jaar heeft zich een revolutie in onze keuken voltrokken. In Andere Tijden, de week voor Kerstmis, een bericht van het front.

Gehaat door middenstand en bedrijfsleven, geliefd bij de calculerende burger: de Consumentenbond bestaat vijftig jaar. Als nietig, machteloos clubje kwam ze in 1962 frontaal in botsing met een machtig sigarettenmerk, met voor beide partijen onverwachte verstrekkende gevolgen. In Andere Tijden een onderzoek naar de Lexington-affaire.

Bijna twaalf jaar na de Golfoorlog van 1991 staan de VS op het punt Irak opnieuw aan te vallen, wanneer het land niet naar behoren meewerkt met de VN-wapeninspecties. Waarom zijn de VS eigenlijk zo geinteresseerd in het gebied rond de Perzische Golf? Andere Tijden sprak met Charles Cogan, begin jaren tachtig hoofd van de sectie Midden-Oosten van de inlichtingendienst CIA.

Of Nederland is te druk. Overal hoor je het roepen. Opnieuw staan de verkiezingen in het teken van wat we toch aan moeten met de steeds groter groeiende groep immigranten. Juichend werden ze begin jaren '60 binnengehaald. De jonge mannen uit Italië en Spanje. Gastarbeiders werden ze genoemd. Voor even over om te helpen ons land rijk te maken. Hun familie kon zolang wel achterblijven. Gezinshereniging? Daar konden we niet aan beginnen! Maar ze kwamen toch, eerst hun vrouwen en later hun kinderen. De christelijk-liberale regering keek er raar van op. Maar wat deed ze er aan? Andere Tijden over het begin van de gezinshereniging; over geschipper, gesjoemel en verdriet.

Wat herinnert u zich nog van de winter van 1963? Iedereen grofweg boven de 45 jaar die je deze vraag stelt komt met verhalen over de bevroren Noordzee, de sneeuwstormen, het bevroren IJsselmeer en natuurlijk de Elfstedentocht. De beelden van een heroïsch zegevierende Reinier Paping staan in ieders geheugen gegrift. In Andere Tijden een terugblik op deze strengste winter van de eeuw, die niet alleen maar sneeuw en ijspret bracht…

Een tweede springvloed werd het genoemd: de hulp die zuid-west Nederland kreeg na de watersnoodramp van 1 februari 1953. Tonnen aan goederen en miljoenen aan guldens kwamen er binnen, van over de hele wereld. Het Rode Kruis en het Rampenfonds hadden de handen vol aan het in goede banen leiden van alle blijken van medeleven.

In 1956 probeerde de Nederlandse overheid de opstand van een Papoea-stam tegen het wettige gezag onder de pet te houden. Zelfs de brieven van de bisschop werden in het geheim gecontroleerd op ongewenste mededelingen. Andere Tijden over overheidscensuur en doofpot-affaires.

Twaalf jaar geleden moest onze regering ook al beslissen of we mee zouden doen in een internationale oorlog tegen Saddam Hoessein. We zeiden uiteindelijk ja. Maar dat ging allemaal niet zonder slag of stoot. Achter de schermen vochten onze krijgsmachtonderdelen vol overgave....tegen elkaar. Andere Tijden over de Nederlandse deelname aan de Golfoorlog.

Als het er echt op aankomt, dan schaart heel Amerika zich achter de president, de vlag en het leger. In Andere Tijden gaan we een paar oorlogen terug, naar 1942. Alle mannen in het leger, alle vrouwen in de wapenfabriek. Hun grote voorbeeld heette Rosie the Riveter, zeg maar Klaartje Klinknagel.

September 1944: een Engelse onderzeeboot torpedeert een Japans vrachtschip. Vracht is er niet aan boord, wel 4200 Indonesische dwangarbeiders en 2500 krijgsgevangenen, de meesten Nederlanders. Een catastrofe: vier keer zoveel doden als op de Titanic, duizend keer zo onbekend. Andere Tijden over de ondergang van de Junyo Maru.

Op 4 maart 1953 kreeg hij een fatale beroerte en twee dagen later hoorde de communistische familie waar dan ook ter wereld het ongelofelijke nieuws. Josef Stalin bleek toch sterfelijk. Verdwaasd liepen de burgers van Moskou door de straten van de stad. Zelfs zijn tegenstanders leken oprecht bedroefd. Andere Tijden over de dood van Stalin vijftig jaar geleden.

Wie als toerist een nachtje in het centrum van Londen verblijft, kan zonder het te weten zich op een voor Nederland historische plek bevinden. In het Brown's Hotel, vlak bij Piccadilly Circus, heeft gedurende de Tweede Wereldoorlog minister-president Gerbrandy gelogeerd. Bijna vijf jaren verbleef hij in kamer 36 van dit hotel. Sinds die tijd is er nauwelijks iets veranderd in de kamer en het hotel. Andere Tijden spreekt met ondermeer ZKH Prins Bernhard over het leven in Londen van onze minister-president in oorlogstijd: Pieter Sjoerds Gerbrandy.

Interview met de Britse propagandaspecialist Philip Taylor, over historische propaganda in oorlogstijd. Een waarschuwing om het nieuws deze dagen met een korreltje zout te nemen.

Zevenentwintig jaar geleden viel het eerste Nederlandse slachtoffer van het huidige Iraakse regime. Lex Aronson, een hulpverlener uit Friesland, werd opgehangen door de beulen van Saddam Hoessein. Andere Tijden reconstrueert de treurige ondergang van een Nederlandse idealist in Irak.

Negen mei 1940: de top van Philips krijgt een tip over de naderende Duitse inval en vlucht halsoverkop het land uit – met een flink deel van het bedrijfskapitaal op zak. Vanuit de Verenigde Staten probeert een klein clubje met vallen en opstaan de multinational door de oorlog te slepen.

In het concentratiekamp Vught verrichtte een speciale groep gevangenen produktiewerk. Voor Philips. Daarmee profiteerde de multinational van dwangarbeid. Maar het bedrijf bood de gevangenen, onder wie veel joden, zo ook bescherming - en dat spaarde uiteindelijk honderden mensenlevens. Andere Tijden over het Philips-Kommando in Kamp Vught.

Twintig jaar geleden begon de revolutie: van kaartenbak naar diskette, van papier naar monitor, van typex naar ‘delete’. In 1983 introduceerde IBM zijn eerste Personal Computer in Nederland. Het werd een daverend succes. Binnen enkele jaren was er geen secretaresse of boekhouder meer te vinden die niet zo’n handige ‘microcomputer’ op het bureau had staan. Nu, twintig jaar later, vallen hele bedrijventakken stil als de stroom uitvalt. Zonder pc kunnen we niet meer werken.

Hij is al acht jaar dood, en al dertig jaar weg uit Groningen, maar toch krijgt menige professor in die stad nog de rillingen over de rug als de naam van W.F. Hermans valt. Hoe beroemder hij werd als schrijver, hoe meer ze hem op de universiteit begonnen te verafschuwen.

De bezetter legt democratie op. Dat is nu de bedoeling in Irak en zo ging het in Japan. De Amerikanen bezetten dat land na twee atoombommen en de capitulatie van 15 augustus 1945. Ze bleven er bijna zeven jaar en lieten Japan achter met een grondwet die nog steeds als een van de meest progressieve ter wereld geldt. Zijn de Verenigde Staten het rolmodel voor de hele wereld?

In de zomer van 1942 werd de Hollandse Schouwburg in Amsterdam een verzamelplaats voor bij razzia’s opgepakte joden. Van daaruit werden ze doorgestuurd naar Westerbork, en verder, naar vernietigingskampen in het oosten. Onder de gevangenen waren veel kleine kinderen. Voor hen werd gezorgd in de crèche tegenover de schouwburg. Vaak betekende deze opvang hun redding. Twee jaar lang werkte Hilde Goldberg in de crèche. In Andere Tijden vertelt zij haar herinneringen.

Zondag 15 mei 1983, twee minuten voor half twaalf. Het Rotterdamse Dijkzigtziekenhuis staat op zijn kop. Beschuit met roze muisjes wordt rondgedeeld. Wetenschappers en ouders zijn dolgelukkig met de geboorte van Stefanie, een wonderschone, gezonde baby die er zonder sex kwam. Na jarenlange research en tegenwerking is het fysioloog G. Zeilmaker en gynaecoloog A.T. Alberda gelukt: de eerste Nederlandse ‘reageerbuisbaby’ is er.

Nu het speciaal ingelaste D’66-partijcongres de formatie van een kabinet met VVD en CDA heeft goedgekeurd, zijn de rooms-rode kansen voor deze verkiezingsronde definitief bekeken. Dit keer was het het CDA dat niet wilde. Het is wel eens anders geweest. Ruim dertig jaar geleden, in de roerige jaren zestig, paste de PvdA voor samenwerking met de Katholieke Volkspartij. Ze stelden er zelfs een motie voor op.

Hitweek: het weekblad dat binnen de kortste keren na oprichting uitgroeide tot het lijfblad van de moderne alternatieve jeugd. Hitweek verwierf een cultstatus, was hip en lullig tegelijk en het gaf jongeren in heel Nederland in alle provincies een stem. Van 25 mei tot en met 17 augustus is in museum De Beyerd in Breda ‘Hitweek! 1965-1969’ te zien, een overzichtstentoonstelling van de roemruchte weekkrant.

Het Englandspiel – open wond uit de Tweede Wereldoorlog. Onze geheim agenten vielen, eenmaal gedropt op vaderlandse bodem, bijna allemaal direct in Duitse handen. Volgens nieuw onderzoek kwam dat niet door Engelse stommiteiten, maar juist door Engelse opzet, die vereiste dat al die Nederlandse agenten werden opgeofferd.

Deze maand viert de rooms-katholieke kerkprovincie in Nederland het 150-jarig bestaan. Andere Tijden blikt terug op wat het hoogtepunt had moeten zijn van deze periode: het bezoek van de paus in 1985. Maar het werd een dramatische mislukking, met affaires, rellen en lege parkeerplaatsen.

Hoe beter we het hebben, hoe mooier we wonen – des te meer krijgen we de neiging ergens in de natuur in een tent te gaan slapen. Deze drang heeft na de Tweede Wereldoorlog ongekende vormen aangenomen. Maar kamperen, netjes kamperen moesten we eerst leren. Andere Tijden over strakke scheerlijnen en kampeerdiploma’s.