Andere Tijden

Jules de Corte (1924-1996) wordt op 1-jarige leeftijd blind door een medische fout. Hij is voorbestemd voor het blindeninstituut van het klooster in Grave, waar je borstel- of mandenmaker wordt en waar geen plaats is voor meisjes en seksualiteit. Maar meteen na de oorlog neemt de muzikaal getalenteerde De Corte een rigoureus besluit: hij verlaat het klooster om een carrière in de muziek te beginnen, als pianist en zanger. Waar haalt een blinde jongeman de kracht vandaan voor zo’n stap? In 2021 is Jules de Corte precies 25 jaar dood. In de jaren 50 en 60 groeit hij uit tot een heuse ster. Hij is de eerste blinde artiest van Nederland en schrijft honderden liedjes - liedjes met virtuoze teksten waarin hij niet schroomt om tegen heilige huisjes te trappen. Want dat De Corte lef heeft, en maling aan conventies, dat blijkt uit alles.

Terugblik op een andere pandemie: de Mexicaanse griep, die ruim tien jaar geleden de wereld in zijn greep hield. Hoewel er mensen aan dit virus overlijden, blijkt de griep voor de meeste mensen uiteindelijk relatief mild. Andere Tijden zocht het meisje op dat bekend werd als de eerste Nederlander met de Mexicaanse griep: toen een meisje van drie, nu een gezonde tiener. Ook aan het woord komen hoogleraar Farmaceutische Biotechnologie Huub Schellekens, de toenmalige baas van het RIVM en OMT Roel Coutinho en nog drie toenmalige OMT-leden: huisarts en griepdeskundige Ted van Essen, arts-epidemioloog Jim van Steenbergen en viroloog Ab Osterhaus.

Arie Langenberg en andere Nederlandse oud-militairen spreken over hun strijd in Nieuw-Guinea (1961-1962), dat Nederland tegen de wil van Indonesië als uitvalsbasis wilde behouden onder autonoom gezag van de bevolking. Er vonden gevechten plaats, maar de kwestie werd uiteindelijk diplomatiek opgelost. Nederland moest zich terugtrekken, maar voor de militairen voelt het nog steeds of ze de Papoea's in de steek hebben gelaten. Marinier John Wilms hijst jaarlijks op 1 december de Papoea-vlag. Ook de 23-jarige Julia Jouwe, oprichter van Young Papua Collective, heeft zo'n vlag. Vanuit Nederland strijdt ze voor een onafhankelijk Papoea.

In de jaren 90 is minister Hans Wijers van Economische Zaken groot voorstander van de neoliberale gedachte: meer markt, minder overheid. In de detailhandel houdt men, volgens Wijers, nog te weinig rekening met de behoefte van de klant. Werknemers moeten flexibel zijn en dus moeten zij ook op een ‘flexibel’ tijdstip boodschappen kunnen doen. Dus ook na zes uur ’s avonds en op zondag. Verruiming van de winkeltijden levert meer dynamiek op, en meer banen, voorspelt Wijers. Maar zijn voortvarendheid stuit ook op weerstand. De vakbeweging en veel winkeliers zien niets in zijn plan om de winkeltijden vrij te geven. Winkels worden demonstratief gesloten. Leuzen als ‘Wij hebben ook recht op een sociaal leven’ worden op ruiten geverfd. De boze winkeliers demonstreren omdat ze voorzien dat veel zaken moeten sluiten omdat de personeelskosten te hoog zullen worden, en bovendien willen ze op zondag in de kerk of bij hun familie zijn. Dit leidt tot verhitte discussie en zelfs tot gebroken families. In Andere Tijden vertellen naast Hans Wijers winkeliers en vakbondsleden over deze strijd, die uiteindelijk leidt tot de invoering van de Winkeltijdenwet van 1996, dit jaar precies 25 jaar geleden.

In het voorjaar van 1943 komen zo’n drieduizend Indiase soldaten naar Texel, Zandvoort en Oldebroek. De inwoners kijken hun ogen uit. Sikhs, hindoes, moslims. Wie zijn die jongens, die er met hun tulbanden als prinsen uitzien en zo lijken te zijn weggelopen uit de sprookjes van Duizend-en-een-nacht? Jonge vrouwen zijn nieuwsgierig, er ontstaan liefdesrelaties. Ouders en autoriteiten maken zich grote zorgen. Uit voorzorg worden meisjes uit de tram gehaald, zodat ze niet in contact kunnen komen met deze soldaten. De soldaten zijn onderdeel van het Legion Freies Indien binnen de Duitse Wehrmacht. De militairen vochten eerst in het Britse leger en zijn krijgsgevangen gemaakt door de Duitsers in Noord-Afrika. Ze worden door de Indiase verzetsleider Subhas Chandra Bose overgehaald om aan Duitse zijde te vechten. Bose vindt dat Mahatma Gandhi niet ver genoeg gaat met zijn geweldloze acties. Met steun van Adolf Hitler hoopt hij de Britten uit India te verdrijven. Het is een verbond met de duivel. In Andere Tijden doen voor het eerst twee Zandvoortse kinderen van Indiase soldaten hun verhaal op televisie. Ze hebben hun vader nooit gekend. Een verhaal waar niet over werd gesproken. Op Texel vertellen bewoners aan presentator Astrid Sy over hun ontmoetingen met de Indiase soldaten. Was het terecht dat er negatief over ze werd gesproken? Ook interviewt Sy de dochter van Subhas Chandra Bose, econoom en oud-politica Anita Bose Pfaff.

Aan de komende verkiezingen nemen 37 partijen deel, een naoorlogs record. In de jaren 30 deden zelfs meer dan 50 partijen mee. Deze versnippering stond efficiënt landsbestuur steeds vaker in de weg. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is de bestuurlijke en politieke elite van Nederland door de Duitsers gegijzeld in het kamp Beekvliet in Sint-Michielsgestel. Daar worden plannen beraamd voor een nieuw soort politiek na de bevrijding. Er zou een tweepartijenstelsel moeten komen, naar Brits voorbeeld: een progressieve en een conservatieve stroming. De Doorbraak, zo wordt deze gedachte genoemd. Doorbraak naar een nieuwe politiek Om het goede voorbeeld te geven heft de SDAP, de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij, zich op, fuseert met een aantal liberale en christelijke partijen en gaat verder onder de naam Partij van de Arbeid. Dat is nu precies 75 jaar geleden. De zuilen herleven Na een moeizame start trekt de PvdA onder premier Willem Drees steeds meer kiezers. Dit tot ergernis van de grote christelijke partijen. De partijen trekken zich steeds verder terug in hun eigen zuil. Begin jaren 50 roepen de bisschoppen zelfs op niet over te stappen naar de PvdA, omdat het de katholieke zuil zou afbreken. Ook de Partij van de Arbeid ontwikkelt zich tot een zuil, met de VARA, Het Vrije Volk, de Stem des Volks, arbeiderssportverenigingen et cetera. De doorbraak is mislukt, Drees is gelukt. Andere Tijden blikt terug met enkele vrouwen die in 1946 als 18-jarigen meteen lid werden van de PvdA, en met historicus Bram Mellink (UvA), die uitvoerig onderzoek deed naar de Doorbraak.

De verkiezing van ‘de grootste Nederlander aller tijden’ in 2004 leidde tot flink wat ophef. Winnaar was namelijk niemand minder dan Pim Fortuyn, vóór Willem van Oranje. Later bleek er iets mis te zijn gegaan met de telling. Eigenlijk had de Vader des Vaderlands toch de meeste stemmen gekregen. Alleen bleek dat pas de volgende dag… De computers waren vastgelopen, waardoor een deel van de stemmen pas na de uitzending werden geregistreerd. De KRO, de organiserende omroep, draaide de uitslag echter niet terug en kwam met een katholieke oplossing: Pim de grootste, Willem de meeste. Belachelijk, vonden velen. Wie bedenkt zoiets trouwens, een dergelijke verkiezing? Nou, in Engeland en in Duitsland hadden ze het ook al gedaan. En daar leidde de stemming ook al tot controverse. Lady Di op 3? Mozart, Oostenrijks trots, die meedoet om de strijd als grootste Duitser? Hoe meet je de ‘grootheid’ van historische figuren? Is zo’n verkiezing niet altijd een spiegel van de tijd? En wat is eigenlijk een Nederlander? Want welbeschouwd bestond Nederland als natie niet eens in de tijd van Willem van Oranje (nr. 1 of 2) of Desiderius Erasmus (5). En was Anne Frank (8) niet Duits en later stateloos? Andere Tijden over geschiedenis in een ranglijstje, met o.a. Yoeri Albrecht (ambassadeur Fortuyn), Jacobine Geel (ambassadeur Willem van Oranje), Herman Pleij (ambassadeur Erasmus, tevens betrokken bij het opstellen van de longlist) en Ton Verlind, destijds directeur van de KRO. En met Abdelkader Benali, die in 2020 als lid van de commissie heeft meegewerkt aan de totstandkoming van de nieuwe Canon van Nederland, ons officiële geschiedenisranglijstje.

Het voormalige Hoogovens was een van de steunpilaren van de naoorlogse industrialisatie van Nederland en geldt nog steeds als een succesvolle producent die kan wedijveren met de concurrentie uit Azië. Maar het enorme bedrijf is sinds eind jaren 90 ook de speelbal van buitenlandse eigenaren, eerst uit Engeland en daarna uit India. Andere Tijden duikt in de geschiedenis van Hoogovens, laat zien hoe het bedrijf na de oorlog zo groot kon worden en reconstrueert hoe het zijn onafhankelijkheid verloor. Aan het woord komen oud-werknemers, die vaak hun hele leven bij Hoogovens zijn gebleven. Aad van der Velden, oud-lid van de Raad van Bestuur, laat zijn licht schijnen over de overname in 1999 door British Steel.

Eind jaren zestig slaat Nederland massaal aan het trimmen om fitter en gezonder te worden. Het is een wake-up call voor de overheid. Na TBC en kanker blijkt er eind jaren zestig een derde volksziekte bijgekomen: hart- en vaatziekten. Onze rap veranderende levenswijze – met auto’s, liften, welvaartsvoedsel en wat dies meer zij – is goed voor onze welvaart, maar niet zo goed voor onze gezondheid. Dat moet anders. In 1969 start de Nederlandse Sport Federatie (NSF, voorloper van NOC*NSF), gesteund door de regering, een grootscheepse campagne: Trim u fit! Overal in het land worden parcourtjes met gymnastiektoestellen aangelegd. De trimbaan is geboren. Met stickers, buttons en posters wordt een beroep gedaan op alle Nederlanders meer te bewegen. Minister Luns gaat zwemmend op de foto om het goede voorbeeld te geven. Andere politici kunnen niet achterblijven.Trimgroepjes schieten als paddenstoelen uit de grond. Hartinfarcten Een van de bedenkers van de baanbrekende campagne – nooit eerder lieten politici en liet de overheid zich uit over bewegen – is Wim de Heer van de NSF. In zijn jonge jaren, na de oorlog, doet bijna niemand aan hardlopen. Hij wel. Daarom weet hij meteen wat te doen als eind jaren 60 alarm wordt geslagen over het toenemend aantal hartinfarcten en mensen met overgewicht. Bewegen, lopen, sporten. Trimmen dus. Gerard Nijboer Trim u fit! wordt een groot succes. En een blijvend succes. Al is het woord niet langer in zwang, trimmen doen we nog steeds. Of joggen. Of hardlopen. Of sporten in de sportschool. Of wandelen – het nieuwe toverwoord in onze corona-wereld van nu. Andere Tijden laat met veel prachtig en soms hilarisch beeldmateriaal zien hoe Nederland in beweging kwam en hoe de trimrage zich ontwikkelde tot iets dat niet meer weg te denken is uit de Nederlandse maatschappij. Aan het woord komen naast Trim u fit!-bedenker Wim de Heer sport-professor Maarten van Bottenburg en Marja Wokke en Gerard Nijboer, die begin jaren 80 tot de wereldto

40 jaar geleden vonden in Nijmegen de hevigste krakersrellen van de jaren 80 plaats. Bekend onder de naam de Piersonrellen, die in 1981 zelfs de New York Times haalden. Aanleiding was de bouw van een parkeergarage in het centrum van Nijmegen waarvoor een aantal arbeiderswoningen moest worden gesloopt. Krakers barricadeerden de huizen en de steeg waaraan de huizen lagen. Toen een zitdemonstratie van enkele honderden demonstranten in de buurt met veel geweld werd beëindigd, sloeg de vlam in de pan. Met behulp van 200 ME-busjes, vijf tanks, een helikopter, een pantserwagen, veel traan- en braakgas en getrokken wapens boven op het dak werden de krakers uit de bezette panden verwijderd. Na afloop was er kritiek op het machtsvertoon. Andere Tijden blikt terug met krakers, politieagenten en stadsbestuurders van toen.