Andere Tijden

Veel Nederlanders kunnen ‘Laat me alleen’, de hit van Rita Hovink, meezingen. Rita Hovink is vooral bekend van haar Nederlandstalige hits. Maar vrijwel onbekend is haar carrière als jazzzangeres. Veertig jaar na dato wordt haar jazzplaat ‘Love Me Or Leave Me’ opnieuw uitgebracht. Muziekkenners zijn lyrisch over haar zangtalent. Voor het eerst vertelt Rita’s dochter Milou hoe eenzaam het leven was met een alleenstaande moeder, die altijd op pad was. Rita Hovink overleed in 1979 op 35-jarige leeftijd na een dramatisch leven. In deze uitzending van Andere Tijden een aantal nieuwe fragmenten van Rita Hovink. Naast haar dochter zijn ook Edwin Rutten, Chiel Montagne en Denise Jannah te zien. En niet te vergeten Frank Jochemsen, de jonge muziekjournalist die Rita Hovink als jazzzangeres herontdekte.

Na de bevrijding in 1945 worden de communisten in ons land geroemd als verzetshelden, als organisatoren van de Februaristaking. Maar tijdens de Koude Oorlog slaat de stemming om. Voor kinderen van communisten heeft dat grote gevolgen. Ze worden gepest, bedreigd en buitengesloten. Ze moeten onderduiken of onder politiebegeleiding naar school. In Andere Tijden vertellen Henk Jan Gortzak, Hannie IJzer-Kremer en Jolande Withuis over hun pijnlijke jeugdjaren en vraagt presentator Astrid Sy zich af of je los kunt komen van de idealen van je ouders.

Een nieuwe school, met radicale ideeën opent in 2002 in Schoonhoven haar deuren: Iederwijs. Kinderen kunnen zelf kiezen wát ze willen leren en hoe ze willen leren. Een dagje trampoline springen, geen punt. Wil je de rekenstof van een jaar in drie weken tot je nemen, prima. Al gauw schieten de Iederwijsscholen als paddenstoelen uit de grond. Maar na verloop van tijd komt Iederwijs steeds negatiever in de media. De scholen moeten uiteindelijk sluiten. Andere Tijden-presentator Astrid Sy vraagt zich af hoe het zo mis kon gaan. En wat is er nog over van de onderwijsidealen?

Na de brute moord op advocaat Derk Wiersum heeft de regering extra geld uitgetrokken voor de bestrijding van de georganiseerde misdaad. Andere Tijden keert terug naar de jaren zeventig en tachtig, als de politie begint te infiltreren in de criminele wereld. Een wereld waarin steeds meer liquidaties plaatsvinden. Het zijn ook de hoogtijdagen van Klaas Bruinsma. De Amsterdamse politiecommissaris Kees Sietsma kijkt in Canada af hoe je je als agent kunt transformeren tot geïnteresseerde drugsverkoper en blikt daarop terug. Oud-politieagenten vertellen aan presentator Astrid Sy over het gevaar en de stress die het undercoverwerk met zich meebrengt. Met o.a oud-politiecommissaris Kees Sietsma, Klaas Langendoen, de oud-chef van de Criminele Inlichtingen Dienst (CID), Dick Steffens, een van de eerste pseudokopers, en Rob Meerman, de eerste commandant van een in 1985 opgericht infiltratieteam van de Politie Amsterdam.

Duitsland houdt van Frau Antje, al zestig jaar het uithangbord van export van kaas en boter. Hoewel ze in ons land nauwelijks bekend is, is Frau Antje bij onze oosterburen een ster die uitgroeit tot het symbool voor Nederland. De Duitser weet: zie je Frau Antje, dan gaat het over Holland. Frau Antje met joint en blik bier? Nederland is in verloedering. Maar anders dan traditionele beeldmerken als klompen en molens, is Frau Antje een levende persoon. Andere Tijden blikt met drie Frau Antjes terug op hun wonderlijke carrières en onderzoekt of presentator Astrid Sy ook Frau Antje kan zijn.

‘Dat wisten jullie niet he? Dat er jongens waren uit Indonesië, die hier in het verzet zaten?’, zegt oud-Doe Maar zanger Ernst Jansz in deze uitzending van Andere Tijden. Zijn vader Rudi helpt Joodse onderduikers, verspreidt illegaal drukwerk en vormt een knokploeg. Het loopt niet goed met hem af. Het is een onbekend verhaal: de jonge mannen en vrouwen uit Indië die massaal verzet pleegden tegen de nazi’s in Nederland. Journalist Herman Keppy heeft jarenlang onderzoek gedaan en vertelt het verhaal van Rudy Burgwal uit Sumatra, student in Leiden. Als de Duitsers ons land binnenvallen steekt Burgwal het Kanaal over en wordt één van de beste Spitfire-piloten van zijn squadron. Keppy zoekt het graf van Burgwal in Frankrijk.

Dirigente Nicoline Snaas heeft een bijzonder koor samengesteld. De leden zijn allemaal familie van gevangenen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in concentratiekamp Amersfoort hebben gezeten. Nicoline is de dochter van de 97-jarige Nic Snaas, die op miraculeuze wijze uit het kamp kon wegkomen. Op 19 april treedt het koor op tijdens de herdenking van de bevrijding van het kamp. Andere Tijden volgt de bewogen repetities en spreekt met koorlid Annemieke Thomas, dochter van omgekomen kampgevangene Johan Thomas. Hij werd opgepakt tijdens de razzia van Putten. Ronne Sies zingt mee voor zijn oom Izaak, die na een mislukte aanslag gefusilleerd is op de Leuserheide. Presentator Astrid Sy praat met Edie Brouwer, de gids van Kamp Amersfoort. Hij heeft zelf ook een bijzondere reden om zich in te zetten voor het kamp.

Vrijwel iedereen kent de iconische beelden van kinderen tijdens de hongerwinter of de bevrijding, of van het meisje Settela Steinbach dat op het perron van Westerbork nog even uit de trein kijkt voordat ze naar Auschwitz wordt afgevoerd. Maar er is veel meer onbekend beeld van kinderen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Jonge toeschouwers bij de intocht van de Duitse soldaten in Amsterdam, joodse oorlogswezen die in 1945 hun eigen naam niet meer kennen. Andere Tijden maakte een selectie van de meest aangrijpende en betekenisvolle beelden van kinderen tijdens de oorlog, vergezeld van citaten uit dagboeken van kinderen, onder wie Anne Frank. Zo ontstaat een indrukwekkend beeld van wat later de oorlogsgeneratie is gaan heten.

Begin jaren negentig haalt Joop van den Ende de Chippendales voor het eerst naar Nederland. Het slaat in als een bom. Vrouwen trekken massaal naar de theaters om zich te vergapen aan mannelijk naakt. Al snel schieten stripgroepjes als paddenstoelen uit de grond. De voorstellingen worden steeds rauwer en bloter, en dat gaat niet kritiekloos voorbij. In meerdere gemeentes zorgen de stripshows voor een spoor van onrust. Voorstellingen zouden uit de hand lopen en worden afgezegd of gecensureerd. Kinderachtig en hypocriet, vinden veel vrouwen. Zij zien de male strippers niet als plat amusement, maar als een stap richting de seksuele bevrijding van de vrouw. In deze aflevering van Andere Tijden spreekt presentator Astrid Sy voor- en tegenstanders van mannelijke strippers en bezoekt ze zelf een voorstelling.

Het is veertig jaar geleden dat Nederland het Eurovisie Songfestival voor het laatst organiseerde. Vier keer was Nederland het gastland. Rotterdam mocht dit jaar het Eurovisie Songfestival verwelkomen. Maar helaas is het Songfestival 2020 van de baan door de Coronacrisis. Maar in Andere Tijden gaat het Songfestival wel door. Met o.a. beelden van Teddy Scholten, Dana, Johnny Logan en Corry Brokken. Zij wist als eerste Nederlandse het festival te winnen en daarmee naar Nederland te krijgen. In Andere Tijden blikken we terug op de edities die in Hilversum, Amsterdam en tweemaal in Den Haag zijn gehouden.

De racisme-discussie wordt momenteel in alle hevigheid gevoerd. Hoe anders is dat nog in de jaren vijftig? In het nagenoeg geheel witte Nederland verschijnt vanuit het niets een zwarte Amerikaanse acteur/danser op televisie. In het mateloos populaire feuilleton Pension Hommeles doet hij heel het land smelten. Donald Jones wordt de eerste zwarte tv-ster in Nederland. Donald Jones bereikt in de jaren 70 een miljoenenpubliek als hij meespeelt in de André van Duin-revues. Maar er is ook kritiek op hem. Donald Jones wordt verweten steeds weer dezelfde clichés uit te beelden die bestaan over zwarte mensen: goedlachs, los in de heupen en vooral niet al te slim. Presentator Astrid Sy vraagt zich af of Donald Jones een wegbereider was voor zwarte acteurs of dat hij beantwoordde aan het stereotype beeld. Met o.a: Joop van den Ende, producent van de André van Duin revue, Gerda Havertong, oud-collega van Donald Jones en Anna Tilroe, ex-geliefde van Donald Jones.

Wie opgroeide in de jaren 70, groeide op met Toppop. Het AVRO-programma waarin popartiesten hun muziek playbackten in hysterische decors begon dit jaar 50 jaar geleden. Toppop is het eerste wekelijkse muziekprogramma op de Nederlandse televisie die de bands laat zien en de muziek laat horen. Wekelijks zitten 4 miljoen jongeren aan de buis gekluisterd om de grootste bands van dat moment te zien. Queen, David Bowie, Abba, The Beach Boys ,The Bee Gees en Blondie om er maar een paar te noemen. Bands komen graag want als een plaat het goed doet in Nederland is dat vaak een voorbode van succes in heel Europa. En kan een artiest echt niet komen? Dan maakt danseres Penney de Jager een balletchoreografie of wordt de artiest door een filmploeg thuis opgezocht. Mr Toppop, presentator Ad Visser, vertelt over de beginjaren, de ontmoetingen met artiesten en het seksfeest dat Toppop op de kaart zette bij de buitenlandse bands. Als eind jaren 70 bands hun eigen clips gaan maken, komen de grote buitenlandse popgroepen niet meer langs en zendt Toppop noodgedwongen Duitse schlagers, Franse chansons en Nederlandse levensliederen uit. De jonge kijkers willen niet naar Freddy Breck of Nico Haak kijken en haken af. Ook komen er nieuwe hippere muziekprogramma’s waardoor de invloed van het programma steeds verder afneemt en Ad Visser er in zelfs mee 1985 mee stopt. Met o.a.: presentator Ad Visser, danseres Penney de Jager, regisseur Bert van der Veer en Esther Oosterbeek van de Dolly Dots.

Het jaar 2020 bracht met COVID-19 een gezondheidsramp die ons lang bespaard is gebleven. De ramp van een infectieziekte waar geen medicijnen en geen vaccin tegen bestaan. COVID-19 trekt nu al maanden een spoor van menselijk leed en economische ontwrichting over de wereld. En we weten nog steeds nauwelijks hoe we met het infectiemonster moeten leven. Op zoek naar lessen uit het verleden duikt Andere Tijden in de geschiedenis van een andere dodelijke infectieziekte: tuberculose. Tuberculose is net als COVID-19 erg besmettelijk, maar wordt veroorzaakt door een bacterie en niet door een virus. Tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog vlamde de - al eeuwen gevreesde - ziekte weer hevig op in Nederland. Antibiotica waren er nog nauwelijks, een goed vaccin al helemaal niet. En toch probeerde een klein leger van artsen, verpleegkundigen en andere gezondheidsexperts tuberculose nu eindelijk de kop in te drukken. Met succes, langzaam doofde de epidemie in Nederland uit. Andere Tijden laat zien hoe dat gebeurde, met vallen en opstaan en soms - vanuit huidig perspectief - dubieuze therapieën. Met o.a. een voormalig TBC-patiënt, een voormalig verpleegkundige van toenmalig sanatorium Sonnevanck in Harderwijk en met Martin Boeree, hoogleraar klinische tuberculose aan het Radboud UMC.

Eind jaren negentig – twintig jaar geleden - wordt politiek correct Nederland opgeschrikt door een rector die aan de bel trekt en hardop klaagt dat er teveel Marokkanen op zijn school zitten. Het Niels Stensen College in Utrecht wordt even de beroemdste middelbare school van het land. De school kampt in die jaren met agressie, intimidatie, gestolen tentamenvragen en trekt steeds minder leerlingen. Na de mediastorm die is ontstaan is de reputatie van de school zo verziekt dat sluiting onvermijdelijk is geworden. In Andere Tijden hoort Astrid Sy van oud-leerlingen dat ze zich in de steek gelaten voelen en dat de sfeer op school alleen maar verslechterde. Soufian Pijou: “Er ontstond ook een soort van anarchie. Oh, zijn wij een zwarte school? Dan kan je het krijgen ook.” Een jaar voor de definitieve sluiting moet tekendocent Martin Hogeweg de groeiende intimidaties en pesterijen vanwege zijn homoseksualiteit bekopen met een burn-out. “Ik kreeg de sleutel niet meer in het slot omdat ik zo trilde.” Rector Matthé Sjamaar is dan al met gedwongen pensioen en heeft tot de dag van vandaag nergens spijt van. “Het is net als met euthanasie. De school was ongeneeslijk ziek. Laat toch gaan!”

“Het was mijn taak als steward om de passagiers op hun gehele reis te verzorgen,” zegt oud-steward Evert Galama tegen presentator Astrid Sy. In de tuin achter zijn huis vertelt de 105-jarige hoe hij begon aan boord van de KLM-toestellen toen vliegen nog een extravagante luxe was. In die tijd, zo vlak na de oorlog, duurt de reis naar Batavia (Indonesië) nog vijf dagen, met verschillende tussenlandingen. 75 jaar later is vliegen voor iedereen bereikbaar geworden. Het aanbod is geëxplodeerd en een vlucht naar Barcelona of Nice kost vaak niet meer dan een binnenlandse treinreis. Toen in maart dit jaar de coronacrisis uitbrak, gingen er stemmen op juist dat goedkope vliegen te beteugelen. Verschillende landen denken over extra belastingen of minimum ticketprijzen. Maar hoe is dat goedkope vliegen eigenlijk ontstaan? Andere Tijden onderzoekt de ontwikkeling van de vliegreis. In de uitzending vertellen oud-stewards over de tijd dat zij de passagiers in de watten legden met versbereide biefstuk, kreeft en kaviaar. Als de reisbureaus in de jaren 60 vakanties als een totaalpakket van reis+hotel gaan aanbieden, neemt ook het aantal vliegreizen een hoge vlucht. “In Benidorm stond toen welgeteld één hotel. Nu zijn er 300.000 toeristenbedden,” zegt oud-directeur van Neckermann-Reizen René Klawer in de uitzending. Het was zijn taak de Nederlander aan goedkope vliegvakanties te helpen. Maar het aantal vluchten explodeert pas echt wanneer de aanbieders de reis juist van alle luxe en extra’s ontdoen. Als Ryanair en Easyjet eind jaren 90 naar Nederland komen, begint Transavia haar eigen budgetmaatschappij Basiqair. De vlucht, een drankje, de maaltijd, een stoel bij het raam, alles krijgt een eigen prijs en wordt vanaf dan los van elkaar verkocht. Het in die tijd opkomende internet maakt het bovendien mogelijk rechtstreeks aan de consument te verkopen. Die boekt de vlucht meestal een week of zes van tevoren. “Nadat iemand geboekt had, was je digitaal in staat om nog steeds m

Vluchtelingen die illegaal Nederland binnenkomen, reizigers die Corona het land inbrengen: de roep om de aloude landsgrenzen in ere te herstellen klinkt geregeld. De grootste grensovergang van Europa was Bergh Autobahn, beter bekend als ‘de grens bij Arnhem’. Twee oud douaniers leiden presentator Astrid Sy rond in het grensgebied dat onder hun controle viel.

Op 11 november 1942 worden de joodse werknemers van de textielfabriek Hollandia Kattenburg in Amsterdam-Noord, met hun gezinnen, door de nazi’s opgepakt en weggevoerd. In totaal gaat het om 826 mannen, vrouwen en kinderen. Slechts acht van hen zullen de oorlog overleven. Andere Tijden belicht de even succesvolle als dramatische geschiedenis van deze fabriek, die na de oorlog ondanks alles de draad weer oppakt, om pas in 1969 voorgoed de deuren te sluiten.

Over de rol van de man is anno nu weer veel te doen. Moet hij sterk zijn, zijn gevoelens meer uiten, zich meer emanciperen of juist een echte man zijn? En wat is dat dan? Andere Tijden keert terug naar eind jaren 70, als mannen voor het eerst in groepen gaan praten over hun gevoelens. Ze willen uit de traditionele mannenrol stappen en meer zorgtaken op zich nemen. Er komen mannencafés, mannenfestivals en mannenkranten. Ze veroorzaken een hoop hoon en hilariteit. Ook vanuit de vrouwenbeweging.