Andere Tijden

De kinderen van het internaat Eikenburg konden jarenlang niet praten over mishandeling, intimidatie en misbruik. Maar nu komen de verhalen los. Andere Tijden over geheimen, angst en de cultuur van het zwijgen bij de Broeders van Liefde. A

De herfstvakantie breekt aan, de kinderen mogen naar buiten! Maar waar naar toe? Generaties lang was dat de speeltuin. Begin 20e eeuw bedacht als afleiding voor stadskinderen, tegenwoordig onderworpen aan strenge veiligheidseisen. Andere Tijden over de gevaren van draaimolens, klimrekken en wipkippen.

In oktober 1975 was heel Nederland in de ban van 1 man: de Nederlandse zakenman Tiede Herrema. Hij werd in Ierland ontvoerd door mensen uit kringen van de IRA en na 7 weken was hij nog niet vrij. Herrema’s ontvoerders probeerden de vrijlating van drie kameraden die in de cel zaten gedaan te krijgen. In de tussentijd slaagde Herrema erin iets af te dwingen op zijn ontvoerders. Respect, stap voor stap. Hoe het afliep vertelt hij zelf in Andere Tijden.

Ouderen – er komen er steeds meer en de vraag is: hoeveel gaat ons dat kosten? Andere Tijden gaat terug naar de jaren zestig, naar het begin van het moderne bejaardentehuis en de zegeningen van een kamer van vijftien vierkante meter. De kinderen niet tot last zijn, dat was toen het belangrijkste…

De actiegroep RaRa liet in de jaren ’80 met brandbommen vier Makro’s in vlammen opgaan. Daarmee bereikten de actievoerders hun doel: na de vierde brand trok het winkelbedrijf Makro zich terug uit Zuid-Afrika. In Andere Tijden de recherche, de Makro en, voor het eerst, een prominent lid van de RaRa zelf over idealen en het gebruik van geweld.

Rara, de meest ongrijpbare actiegroep uit de jaren ’80. Ook na vier Makro-branden en 150 miljoen schade had de politie geen idee wie zich achter de raadselachtige naam verschool. Er kwam een heus landelijk rechercheteam, de BVD bemoeide zich ermee, Jan en alleman werd onderzocht… Het tweede deel over de explosieve idealen van RaRa

De komst van Polen, Roemenen en Hongaren naar ons land leidt nu tot ophef. Hoe anders was het welkom van hun voorgangers: de Turkse gastarbeiders in de jaren zestig. Door bedrijven werden ze met open armen ontvangen. Hoe meer gastarbeiders, hoe beter.

Ze waren op zee toen de oorlog uitbrak: de bemanningsleden - jongens soms nog - van de Koopvaardij. Een weg terug naar huis was er niet. Dus bleven ze de oceanen bevaren voor Koningin en Vaderland. Met constant gevaar voor eigen leven. Andere Tijden over de verschrikkingen van het zeemansleven tijdens de oorlog

Bombardementen, beschietingen, schipbreuk; het leven van de bemanningsleden van de Nederlandse Koopvaardij hing tijdens de oorlog aan een zijden draadje. Andere Tijden komt met deel 2 van ‘Gevaren op zee’ waarin ooggetuigen vertellen over het gevaarlijke leven op zee tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Den Haag kent een mooie traditie in de aanloop naar Oud en Nieuw: kerstbomen ‘rausen’. Halverwege de jaren 80 liep de situatie uit de hand en raakten jeugdbendes verwikkeld in complete ‘kerstboom oorlogen’. In samenwerking met gemeente en welzijnswerk slaagde de politie erin de ergste excessen in te dammen. Andere Tijden over grote fikken, gesmolten rolluiken en het uitdelen van rode kaarten.

22 jaar na de laatste Elfstedentocht in 1963 was het eindelijk weer eens zover: de dertiende Elfstedentocht kon worden gereden op 21 februari 1985. Die beslissing viel pas op het laatste moment. Veel mensen hadden de dagen ervoor de moed opgegeven en waren afgereisd naar Polen om daar de alternatieve Elfstedentocht te rijden. Bij aankomst in het hotel bereikte hen het bericht: it giet oan!!

Bij de ontruiming van het kamp Neuengamme werden de gevangenen door de Duitsers overgebracht naar een schip: de Cap Arcona. Door een Brits bombardement werd het schip tot zinken gebracht waarbij de meeste passagiers om het leven kwamen. Andere Tijden spreekt, n.a.v. de première van de speelfilm Sonny Boy, met één van de weinige overlevenden.

Terwijl de ratten door het gebouw liepen, kregen de dienders van het bekendste politiebureau van Nederland, bureau Warmoesstraat, in de jaren ’70 te maken met toenemende drugshandel en gokkende chinezen. Hill Street Blues aan de Amstel. Andere Tijden praat met penose en politie.

Bureau Warmoesstraat, midden in het Amsterdamse wallengebied, zeker in de jaren zeventig de meest criminele vierkante kilometer van Nederland. Drugs, prostitutie en gokken, het was er allemaal te vinden. Met de opkomst van de heroïne veranderde echter het beeld van de ‘oude gezellige’ penosebuurt in een harde criminele wereld compleet met corruptie en afrekeningen.

Nu gebeurt het in Egypte. Meer dan dertig jaar geleden gebeurde het in Iran: het volk kwam in opstand tegen een door het westen gesteunde dictator. ‘Dood aan de sjah’ scandeerden duizenden kelen in 1979. Er vielen honderden doden, maar de revolutie slaagde. De sjah vertrok…. en daarna kwam de kater.

Honderden Joegoslavische vrouwen streken eind jaren '60 in de buurt van Roosendaal neer om te werken in de Red Band-fabriek. Het leven in de gemeenschap stond op z'n kop met zoveel jonge vrouwen in de buurt; de politie had het druk en de horeca tierde welig.

Het was zwaar werk tegen een karig loon. Nog tot in de jaren ’40 werkten veel landarbeiders in Groningen onder het juk van een herenboer. Na de oorlog kwam de bevrijding. De marshallhulp en de mechanisering gaf ze nieuwe kansen. Voortaan reed de herenboer zondags op de trekker en de landarbeider toerde in z’n autootje. Andere Tijden over de vooruitgang op het Groningse platteland.

Aan de vooravond van de Provinciale Statenverkiezingen blikt Andere Tijden terug op de verrassende winnaar van de verkiezingen van 1966: de Boerenpartij. Partijleider Hendrik (‘boer’) Koekoek sprak duidelijke taal, keerde zich tegen de elite, beschimpte zijn tegenstanders en moest niets hebben van interne democratie. Andere Tijden over het succes (en de ondergang) van een tegenpartij.

De Kleine Zusters uit Heerlen zorgden voor zieken, bejaarden, gehandicapten, kinderen in de eigen streek én ver weg op missie. Een leven vol opoffering. Maar ook avontuurlijk, leerzaam en de ontsnapping aan het lot dat bijna elke vrouw wachtte: huisvrouw worden. Andere Tijden over het klooster als bron van emancipatie.

Wat moeten we toch met paleis Soestdijk? Het staat al jaren leeg. En de inboedel is naar de veiling gebracht. In Andere Tijden een blik achter de voordeur waar het verschoten behang getuigt van 70 jaar lief en leed. De tijd van Juliana, die zo graag een gewone moeder wilde zijn. En van Bernhard, die zo graag prins was.

Dertig jaar geleden dacht Nederland heel anders over pedofilie dan nu. Misschien waren kinderen helemaal niet zo slecht af wanneer ze vriendschap sloten met een pedofiel. Er was zelfs een wetsvoorstel in de maak om alle porno, inclusief kinderporno, vrij te geven. Zo ver is het nooit gekomen. Andere Tijden over de gedachten rondom pedofilie

Tot ver in de jaren '60 is het Volksvijand nummer 1: de woningnood. Hele gezinnen wonen bij familie, in krotten of in woonwagens. En de overheid weet het probleem maar niet op te lossen. Andere Tijden op zoek naar de wortels van de woningnood,

April 1961 begon het proces tegen oorlogsmisdadiger Adolf Eichmann. In het hol van de leeuw, Jeruzalem. Terwijl oorlogsslachtoffers maandenlang emotionele getuigenissen aflegden, zat hij onbewogen in een kogelvrije glazen kooi. Andere Tijden over het showproces tegen de schrijftafelmoordenaar,

Vijftig jaar geleden kenden we ze in ons land nog nauwelijks: bankovervallen. Maar in de jaren zestig werd het een ware hausse. Elke week een kraak en elke week op het journaal. Als crimineel hoefde je niet veel moeite te doen; beveiliging was er amper, met geld werd zorgeloos omgesprongen. Andere Tijden over hoe Nederland langzaam zijn onschuld verloor…

In Nederland is euthanasie sinds 2001 gelegaliseerd. Maar ook daarvoor hielpen artsen patiënten wanneer het leven ondraaglijk was. Met de hete adem van justitie in de nek.

Politiemensen van de Koninklijke Marechaussee gingen eind jaren ‘90 naar Bosnië om de lokale politie te monitoren en bij te staan. Volgens sommigen een hopeloze missie, volgens anderen een nuttige bijdrage in de strijd tegen corruptie en willekeur.

Met duizenden werden ze uit alle delen van het land opgetrommeld om de kroning van koningin Beatrix ongestoord te laten verlopen. Het liep anders. Het werd de dag van 'geen woning geen kroning'. Een veldslag tussen krakers en gezag. ME'ers doen na 30 jaar hun verhaal over een ongelooflijk oproer.

Veel NSB-gezinnen sloegen op Dolle Dinsdag op de vlucht, richting Duitsland. Kinderen gingen mee. Een groot aantal zonen (vaak nog geen zestien jaar) werden losgerukt van hun familie en vonden zichzelf, tot hun eigen verwondering, in het laatste jaar van de oorlog terug aan het front. Na veel omzwervingen keerden ze pas na de bevrijding weer terug naar Nederland. Voor het leven getekend.

Simon Spoor, intelligent en vol charisma, de jongste legercommandant die Nederland ooit kende. Hij leek in Indië een glanzende toekomst te hebben. Maar hij liep vast in het moeras van de koloniale oorlog en stierf in mei 1949 in het harnas, 47 jaar oud.

Op het breukvlak tussen oude en moderne tijd staat de samenleving op z'n kop. Auto's, elektriciteit , zelfs filmbeelden worden in dit decennium toegankelijk voor het grote publiek. En wanneer de eerste vliegtuigen naar Nederland komen, staan de mensen te juichen. ‘De duizelingwekkende jaren’, zo typeert historicus Philip Blom de beginjaren van de 20e eeuw. Deze extra lange uitzending van Andere Tijden bestaat louter uit archiefmateriaal. Het is een wervelende montage van filmbeelden met daarin veel materiaal dat onlangs door het Nederlands Film Instituut (EYE) werd gedigitaliseerd (en binnenkort op hun website voor iedereen toegankelijk is). Nieuwe uitvindingen en technologieën komen langs, o.a. beelden uit de Philips gloeilampenfabriek of van de eerste vliegpionier Clement van Maasdijk. Men is gefascineerd door snelheid; van autoraces tot wielerwedstrijden. Maar met de toenemende dynamiek in de samenleving komt er ook een hang naar het verleden: zo laat het Vaderlandsch Historisch Volksfeest te Arnhem in 1919 aan de bezoekers de regionale tradities van vroeger zien. Waar tijdgenoten tussen vooruitgang en nostalgie heen en weer werden geslingerd, zo wordt de hedendaagse kijker meegenomen in een wereld die soms schilderachtig traditioneel lijkt en dan weer verbazingwekkend modern is. In de beelden van een rokend jongetje, zwoegende arbeiders, naaktzwemmende kinderen op een mooie zomerdag komen de mensen uit de jaren 10 opeens opmerkelijk dichtbij.

Het is één groot avontuur: in 1979 steken vier Friese jongens met de Sterke Yerke, een zelfgebouwd vlot, de Atlantische Oceaan over. Voor Andere Tijden treffen de bemanningsleden elkaar dertig jaar later in de haven van Harlingen. Met een biertje in de hand worden herinneringen opgehaald, net als de sterke verhalen. Want als ze eenmaal over de Sterke Yerke beginnen, houden ze nooit meer op.

Het radioactieve afval van de KEMA in Arnhem wordt van 1957 tot 1972 gewoon in kuilen gedumpt. Midden in de stad, op een terrein waar ook kinderen spelen. Als begin jaren tachtig blijkt dat er kinderen in de buurt zijn overleden, komt de kwestie naar buiten.

Er is nu de musical Soldaat van Oranje, er was al de film en ooit was het een boek: Soldaat van Oranje. Icoon van het Nederlandse verzet in de Tweede Wereldoorlog. Maar er waren natuurlijk méér Soldaten van Oranje. De vraag is waarom zij niet beroemd zijn geworden. Peter Tazelaar, een onverschrokken, zwijgzame man was ook een Soldaat van Oranje, maar werd in de geschiedenis overschaduwd door een andere Engelandvaarder, Erik Hazelhoff Roelfzema. In Andere Tijden het verhaal over Soldaten van Oranje, Peter Tazelaar en hoe heldendaden niet altijd tot heldendom leiden.