Andere Tijden

Halverwege de jaren 80 maakte de Brabantse Jan de Rooy furore. Tot verbazing van de hele wereld ging hij in een DAF-truck de strijd aan met de grote jongens in de woestijnrace Parijs-Dakar. En met z'n opgevoerde wagen passeerde hij iedereen. Maar het avontuur in de onbarmhartige woestijn eindigde dramatisch

Vanaf de jaren 50 lijkt de verzorging van de wieg tot het graf de norm te worden. Iedereen kan hulp aan huis krijgen en dat wordt steeds meer gefinancierd door de overheid. Maar in de jaren 70 blijkt het systeem onbetaalbaar en zet de verzakelijking alweer in. Gezinsverzorgsters kijken terug op een tijd toen nog alles mogelijk was en ze vol idealisme aan het werk waren. Totdat het grote uitkleden begon en ze tot hun eigen verrassing met tienduizenden in Den Haag gingen demonstreren.

Spelshows waren in de jaren 70 en 80 dé televisieprogramma's van het weekend en belangrijke uithangborden voor de omroepen. Hele gezinnen zaten aan de buis gekluisterd bij de Wiekentkwis van Fred Oster (AVRO). De marmotten die in de finale de eindprijzen bepaalden, werden legendarisch. Later kwamen de 1-2-3-show onder leiding van Ted de Braak bij de KRO, de Showbizzquiz van Ron Brandsteder bij de Tros, en de shows van Willem Ruis bij de VARA. Zes of zeven miljoen kijkers waren geen uitzondering. En de decors werden steeds extravaganter, de prijzen groter en de presentatoren belangrijker. Alles kon, alles mocht

Een 'doldriest' avontuur. 'Onbezonnen' en 'onmogelijk'. Zo werd de poging genoemd van de Bosschenaar Ton Frenken om een grote Jeroen Bosch tentoonstelling te organiseren in 1967. Zonder enige ervaring op dit gebied, zonder een deugdelijk museumgebouw, zonder ruilobjecten. Toch lukte het hem schilderijen uit de hele wereld naar de Brabantse stad te krijgen. Er werden 30.000 bezoekers verwacht, het werden er tien keer zo veel. De expositie was een van de eerste blockbusters in de Nederlandse museumgeschiedenis.

Sinds 2000 heeft de westerse wereld te maken met gewelddadige aanslagen gemotiveerd vanuit het islamitische geloof. Wat is de voedingsbodem geweest voor dit radicale geweld? We gaan terug naar de jaren 80 om te zien of er in Nederland al aanwijzingen te vinden waren voor deze radicalisering. PvdA-Kamerlid Ahmed Marcouch vertelt zijn verhaal over de verlokkingen van islamitisch radicalisme. En voormalig directeur democratische rechtsorde van de BVD, Nico van Helten, doet een boekje open over de aanpak van de veiligheidsdienst in de jaren 80 en 90.

Na de bevrijding kwamen duizenden vrouwen uit de Sovjet-Unie naar Nederland. Ze reisden hun geliefden achterna die ze hadden leren kennen tijdens dwangarbeid in Nazi-Duitsland. Geboren onder Stalin en te werk gesteld onder Hitler, probeerden ze een leven op te bouwen in een voor hen volkomen onbekend land. Terugkeer naar de USSR en hun familie kon niet meer.

Het door krimp geplaagde Emmen hoopt met een make-over van het centrum op een wonder. Sinds de jaren '50 voltrok zich dat wonder echt. Na de teloorgang van de veenindustrie werd het dorp Emmen de aangewezen plek voor textielfabrieken. De AKU, Bendien en Danlon boden werk aan duizenden. Tussen het groen verrees een geheel nieuwe industriestad met de eerste woonerven ter wereld.

Op 11 februari 1990 komt Nelson Mandela voor het oog van talloze camera's de gevangenis uitlopen. Connie Braam kijkt naar de televisiebeelden op het kantoor van de Anti-Apartheidsbeweging Nederland en kan haar ogen nauwelijks geloven. In het diepste geheim heeft Braam jarenlang de beweging van Mandela ondersteund met de operatie Vula. Nederlandse vrijwilligers smokkelden onder meer gecodeerde diskettes Zuid-Afrika binnen en hielpen ANC-ers aan een vermomming en valse papieren. Nu de musical Mandela februari 2016 in première gaat, staat deze aflevering stil bij de Nederlandse steun aan het ANC.

Bijna 50 jaar geleden, 10 maart 1966, trad kroonprinses Beatrix in het huwelijk met Claus van Amsberg in een roerig Amsterdam. Beelden van rookbommen tussen de bruiloftsstoet gingen de hele wereld over. Het was de zichtbare climax van een discussie die al maandenlang de gemoederen heftig beroerde. De keuze voor een gemaal van Duitse afkomst was omstreden. Kritiek kwam voornamelijk uit Joodse kringen en het voormalig verzet. In de kranten en in het parlement werd heftig gediscussieerd, er dreigde zelfs een heuse 'koningskwestie'. Kon de monarchie nog wel blijven bestaan?

Opeens verschijnen ze: de nozems. Vetkuif, peuk in de mond. Op brommers crossen ze door de straten van de Nederlandse steden. Soms ook in auto's, zoals de Dingly boys in Leeuwarden. 'Kaarten, zuipen, knokken!' Dat is wat ze naar eigen zeggen doen. En wat willen ze eigenlijk? 'Vrijheid om te doen en laten wat we zelf willen. En ons niet aan regels houden die door een of andere bejaarde zijn gemaakt.' De Dingly boys hebben een eigen hang-out aan de Nieuweburen, een deel van hen speelt in de band the Strangers. Niet dat ze allemaal muzikaal zijn, maar muziek hoort nou eenmaal bij de jongerencultuur van die tijd. Net als het hangen op straat of in de koffiebar. Als opmaat naar de nieuwe serie van de NTR en de VPRO over de jaren 60 een duik in de wondere wereld van de nozems in Leeuwarden.

In 2004 had Nederland als voorzitter van de Europese Unie een hete aardappel op het bord: het toekomstige lidmaatschap van Turkije. Moest hierover onderhandeld worden? De meningen waren verdeeld, in binnen- en buitenland en dwars door alle partijen heen. Achter de schermen ontspon zich een diplomatiek en politiek spel op het hoogste niveau, met een zinderende finale in Brussel. Nederland dacht iedereen op één lijn te hebben maar een belangrijke speler bleef bijna tot het einde dwars liggen: de Turkse premier Erdogan. Aan het woord komt onder andere Ben Bot, destijds als minister van Buitenlandse Zaken de belangrijkste onderhandelaar namens voorzitter Nederland: 'Je moet wel weten hoe het spel gespeeld wordt'.

Twee verdachten van de ontvoering van Heineken slaan op de vlucht: Cor van Hout en Willem Holleeder. Ze worden na een paar maanden in een appartement in Parijs gearresteerd. Er volgt een juridisch getouwtrek tussen Nederland en Frankrijk over de uitlevering. Ondertussen wordt het tweetal van de ene verblijfplaats naar de andere gesleept, met in hun kielzog journalisten en beveiligers van Heineken. Het hele circus belandt zelfs op Sint Maarten, maar daar komt de bevolking in opstand tegen het verblijf van de criminelen. Pas na meer dan twee jaar worden de ontvoerders uitgeleverd aan Nederland en kan de berechting beginnen. Met correspondent Philip Freriks, Holleeders advocate De Jongh-Dunand, Telegraaf-fotograaf Wim Hofland en hoofd beveiliging Heineken Arjo de Jong.

Run Pat, Run! Onder die leus moedigen verschillende groeperingen Congresslid Patricia Schroeder aan zich in 1988 verkiesbaar te stellen voor het presidentschap van Amerika. Ze stort zich op het avontuur. Maar na een verkennende campagne, maakt Schroeder tijdens een emotionele toespraak huilend bekend dat ze het toch niet ziet zitten. Nu de huidige voorverkiezingen in Amerika onderweg zijn, en Hillary Clinton een nieuwe poging waagt, gaat dit verhaal terug naar de ambities en frustraties van een vrouw die zich eerder in de politieke strijd gooide. Met Pat Schroeder zelf, haar echtgenoot, leden uit haar campagneteam en een journaliste die destijds genadeloos commentaar gaf op de huilbui van Pat.

Jarenlang ging het leven in de polder Zeevang traditioneel z'n gangetje. Boeren waren uren bezig om met een bootje naar hun kleine stukjes land te varen. Het huiselijk leven speelde zich 's winters gedeeltelijk af in de stal tussen de koeien. Vanaf de wc buiten kon je een praatje maken met de buren. Maar rond jaren 50 ging de agrarische samenleving op de schop: het land werd verkaveld. De boerengezinnen trokken weg uit de dorpen. Op moderne boerderijen langs rechte polderwegen leerden ze op een economische manier hun bedrijf te runnen. Maar dat niet alleen. Ook vrouwen moesten in het kader van de 'streekverbetering' moderniseren. Ze kregen o.a. onderricht in administratie en discussiëren. "Eigenlijk was het een emancipatiebeweging", concludeert één van hen.

Op 1 december 1973 houdt premier Joop den Uyl een toespraak voor alle radio- en tv-zenders: we moeten er rekening mee houden dat energie niet meer vanzelfsprekend beschikbaar is, het wordt nooit meer als vroeger. Vanaf dat moment gaan overheid en particulieren op zoek naar alternatieven voor olie en gas. In een land waar molens van oudsher aan de horizon staan, lijkt windenergie een logische keus. Met frisse moed storten burgers, ondernemers en wetenschappers zich op experimenten en vergaande plannen. Maar na een tijdje sterven de meeste initiatieven een stille dood. De zoektocht naar windenergie blijkt in Nederland een weg vol hinderpalen.

De Cubaanse Revolutie had op sommige Nederlanders een onweerstaanbare aantrekkingskracht: de hoop op een betere wereld leek in dit tropische land werkelijkheid te worden. Het socialisme van Fidel Castro en zijn kompaan Che Guevara was 'gezellig, vrolijk en avontuurlijk'. In de jaren 60 en begin 70 reisden verschillende linkse studenten en vooraanstaande intellectuelen naar Cuba om het paradijs met eigen ogen te aanschouwen. Sommigen werden uitgenodigd als journalist, anderen om in werkbrigades een bijdrage aan de revolutie te leveren. Konden ze zich vrij bewegen, maakte liefde blind? De teleurstelling was onvermijdelijk, hoewel het soms jaren kostte om dat toe te geven.

In de ochtendspits van 4 mei 1976 botst een nieuwe Sprinter bij Schiedam op de internationale D-trein naar Duitsland. Slechts drie seconden daarvoor weet de machinist van de D-trein nog weg te springen. De klap is enorm en de locomotief boort zich in het voorste gedeelte van de Sprinter. Niet meer dan twee passagiers komen zwaargewond maar levend uit de getroffen coupé. Met 24 doden is het de op twee na zwaarste treinramp in de Nederlandse geschiedenis. Maar nabestaanden en slachtoffers voelen te weinig erkenning. In overzichten van grootste treinrampen wordt dit zware ongeluk bij Schiedam vaak niet genoemd. Veertig jaar later reconstrueert Andere Tijden de ramp, met de machinist van de D-trein, andere overlevenden, nabestaanden en hulpverleners van het eerste uur.

Op 6 en 7 juni 1943 vertrekken uit Konzentrationslager Herzogenbusch -beter bekend als kamp Vught- twee treinen met 1300 joodse kinderen. De reis heeft als lugubere eindbestemming Sobibor. Ooggetuigen van dit beruchte 'kindertransport' vertellen over de omstandigheden in het kamp, de pijn van het afscheid en de radeloosheid van de kinderen. Slechts een enkeling ontspringt de dans.

Op 16 april 1942 komt het bevel: Joodse diamanthandelaren moeten zich binnen twee uur verzamelen in de Amsterdamse diamantbeurs. Gewapende Duitse soldaten dwingen ze om al hun diamanten in te leveren. 70.000 karaat wordt er buitgemaakt. Aan het eind van de dag rijden de Duitsers met drie koffers vol edelstenen naar Arnhem en de buit belandt in de kluis van een bank. Als in 1944 de geallieerden naderen, brengen de nazi's de geroofde edelstenen naar Duitsland. Na de oorlog wordt slechts een deel van de gestolen diamanten teruggevonden.

Nederlandse planters moeten voormalig Nederlands-Indië verlaten en trekken in de jaren 50 naar de blanke kolonie Rhodesië in Zuidelijk Afrika. Daar bouwen ze mee aan een bloeiende economie en verdedigen hun land in een smerige, jaren durende guerrillaoorlog. Hun land? Daar denken Robert Mugabe en zijn vrijheidsstrijders heel anders over. Vanaf 2000 verjagen zij de blanke boeren van hun farms. Berooid keren de Nederlanders terug naar Nederland, boeren zonder erf.

Aan de vooravond van de Olympische Spelen in Mexico (1968) vindt een bloedig drama plaats. Een demonstratie van studenten in Mexico-stad wordt neergeslagen door het leger, er vallen honderden doden en gewonden. Het Olympisch Comité is van mening dat sport en politiek gescheiden moeten blijven en houdt het nieuws zoveel mogelijk weg bij de sporters. De Nederlanders in het Olympisch dorp merken dan ook niet of nauwelijks iets van het geweld. Zij concentreren zich op de wedstrijden: het winnen van medailles staat voorop. Pas veel later dringt door wat er gebeurd is. Met o.a. zwemster Ada Kok, die goud wint op de 200 meter vlinderslag, en sportjournalist Ed van Opzeeland.

In de tijd dat Spanje nog ver weg en exotisch was, liep de hele straat uit om te zwaaien als je met de volgepakte auto richting het zuiden reed. Ten tijde van Franco hield de vakantieganger zich even liever niet met politiek bezig, ouden van dagen zitten er voordelig in de winterzon en gelukkig kun je er gewoon friet van Piet eten. Kortom: Viva l'Espana! Een speciale zomerse aflevering met aandoenlijke, hilarische en herkenbare beelden van meer dan vijfig jaar Nederlands toerisme in Spanje.

De opkomst van het toerisme in het Zeeuwse Renesse na de komst van de Grevelingendam.

Andere Tijden kijkt naar de ontwikkeling die Scheveningen de laatste decennia doormaakte. Scheveningen was tot midden vorige eeuw een mondaine badplaats, maar in de jaren zestig kwam de omslag.

Deel een van een tweeluik in de aanloop naar de viering van veertig jaar onafhankelijkheid van Suriname op 25 november a.s. Bewoners halen herinneringen op aan het leven in de voormalige kolonie.

Deel twee van een tweeluik in de aanloop naar de viering van 40 jaar onafhankelijkheid van Suriname op 25 november 2015. Bewoners halen herinneringen op aan het leven in de voormalige kolonie.

Het Britse volk heeft deze zomer gekozen voor een brexit. De eerste keer dat een land de Europese Unie gaat verlaten en aanleiding voor talloze sombere overpeinzingen over de toekomst. De Britten zijn Europa moe en zij niet alleen. Ook op het continent neemt de euroscepsis toe. Een grote tegenstelling met de jaren 90. Toen stonden - na de val van de Muur - de voormalige Oostbloklanden in de rij om toe te treden en ze werden met open armen ontvangen. Een ware 'uitbreidingseuforie' maakte zich van de EU meester. De overwinning van vrijheid en democratie moest worden beloond, stabiliteit en welvaart zouden vanzelf volgen. Waarschuwingen om niet te hard van stapel te lopen met de Big Bang, zoals de uitbreiding met tien nieuwe landen is gaan heten, werden in de wind geslagen.

De Slag bij Arnhem in september 1944 werd voor de geallieerden een gevoelige mislukking. De Duitsers haalden er de laatste grote militaire overwinning. Eigenlijk bij toeval lagen in de buurt van Arnhem twee Duitse divisies die mochten bijkomen van de hevige gevechten in Normandië en België, waar ze nederlaag op nederlaag hadden geleden. Onder de soldaten Werner Krüger en Karl Heinz Henschel, beiden artillerist in de 9e SS Pantserdivisie Hohenstaufen. Ze waren toen nog maar achttien jaar en zagen de geallieerde parachutisten neerkomen. Einde opfrisperiode, begin van een harde strijd van getrainde soldaten aan beide kanten. Terugblikkend geven de inmiddels hoogbejaarde mannen een relaas over de roemruchte slag uit het oogpunt van de 'vijand', maar ook over de waanzin van de oorlog en het instinct om te overleven.

Kinderbedevaart naar Lourdes. Eind september 2016 is de allerlaatste speciale trein voor zieken - voorzien van bedden en plekken voor rolstoelen - richting Lourdes vertrokken. Reden om terug te gaan naar de tijd van de speciale kinderbedevaarten. Zwaar zieke of gehandicapte kinderen van katholieken huize werden op de trein gezet, soms in gezelschap van een ouder, om troost of genezing te zoeken in het verre bedevaartsoord. Het verhaal gaat, verteld door haar broer die inmiddels ver in de 90 is, dat Marietje in 1933 daadwerkelijk van bot-tbc is genezen in Lourdes. Een ander meisje - thans een prachtige oude dame - genas in de jaren 50 van een hardnekkige loopneus, tot verbijstering van de doktoren. Andere kinderen die het bedevaartsoord bezochten, beschrijven vooral hoe moeilijk het in die jaren was om langdurig ziek te zijn, het verblijf in tehuizen, de poespas maar ook het plezier tijdens het 'uitje'. Geïllustreerd met werkelijk prachtig en ontroerend archiefmateriaal van de kinderbedevaarten.

In 1966 kwam er een jeugdige linkerflank in de PvdA opzetten: Nieuw Links. De partij stond er, net als nu, slecht voor in de peilingen, kiezers haakten af. Jonge heren (het waren voornamelijk heren) probeerden met een radicaal programma en speciale acties de kloof tussen burger en politiek te dichten. Daarbij wisten ze goed hoe de media en de afdelingen binnen de partij te bespelen. Al snel traden ze toe tot de bestuurslagen bij de PvdA. Maar wisten ze de burgers daadwerkelijk enthousiast te maken? En wat bereikten ze, behalve de spectaculaire eigen carrièresprongen, nu eigenlijk in de politiek?

De legendarische dokter Meinsma constateerde al heel vroeg dat roken ongezond is. Ook de ontdekking dat 'meeroken' kwalijk kan zijn, is niet van vandaag of gisteren. Toch herinnert menigeen zich nog de tijd dat je vrijuit in treincoupés of op het werk kon roken. Ook op tv en in reclames werd er vrolijk op los gepaft. Over de titanenstrijd van de antirooklobby, die decennialang tegen molens leek te vechten en in Den Haag nauwelijks voet aan de grond kreeg

Scheurtjes in de kernreactor in Doel, problemen bij de kerncentrale in Petten; de laatste tijd duiken er verschillende verontrustende berichten op. En het begon zo zorgeloos begin jaren 70. De Rotterdamse RDM leverde de vaten voor nieuwe kerncentrales in Borssele en Doel, een technisch hoogstandje. Niemand vroeg zich af wat te doen bij eventuele ongelukken, er was geen rampenplan. Tot het in 1979 in het Amerikaanse Harrisburg bijna mis ging. De burgemeester van Hulst -een gemeente tussen Doel en Borssele in- kreeg plots de prangende vraag voorgelegd: wat moet de bevolking doen als hier iets mis gaat? Langzaam werden de autoriteiten wakker en begon het pionieren met rampenplannen.

In de aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen begin november trekt Donald Trump met steeds radicalere uitspraken de aandacht. Door zijn kandidatuur neemt het populisme bezit van de Republikeinse partij. Eerder zorgde Ronald Reagan als presidentskandidaat voor opschudding. Zijn conservatisme en 'leeghoofdigheid' deden veel wenkbrauwen fronsen, ook bij zijn eigen partijgenoten. Maar de voormalige B-acteur wist, o.a. door een slimme campagne, in 1980 de zittende Democratische president Jimmy Carter te verslaan.

In de Tweede Wereldoorlog bestonden er netwerken die mensen hielpen ontsnappen uit het bezette Nederland. Sommige mensensmokkelaars waren louter gericht op geld. Anderen, zoals het netwerk Dutch-Paris opgezet door de Nederlander Jean Weidner, deden het uit idealistische overtuiging. Een joodse vrouw en een Engelandvaarder vertellen over hun ontsnapping met geheime ontmoetingen, mislukte pogingen en grote gevaren onderweg.

Op 18 juni 2000 komt een Nederlandse vrachtwagen met een lading tomaten binnen in de haven van Dover. Bij een controle vindt de douane een zee van lijken: tussen de kratten liggen 58 dode Chinezen. Slechts twee hebben de reis overleefd. Dan begint een intensieve samenwerking tussen de Britse en Nederlandse politie om de mensensmokkelaars op te sporen en de identiteit van de slachtoffers te achterhalen

Begin zeventiger jaren zijn er grote spanningen binnen de Marokkaanse gemeenschap in Nederland. Aanleiding is een coup tegen koning Hassan II in Marokko. Koningsgezinde gastarbeiders in ons land verenigen zich in de Amicales , die door tegenstanders als lange arm van het regime in Marokko wordt gezien. Dat leidt in ons land tot een sfeer van wederzijds geweld en intimidatie

Veelvuldig uitgeroepen tot de lelijkste stad van Nederland roept Almere nog steeds gemengde gevoelens op. Je haat de stad of je loopt er mee weg. Veertig jaar geleden lag de polder nog braak, langzaam verrees de stad die bedoeld was als dependance van de hoofdstad. November 1976 kregen de eerste bewoners de sleutels van hun huis, dolblij namen ze hun intrek in de spiksplinternieuwe woningen..

Aanvankelijk bracht het aantreden van Michael Gorbatsjov in 1985 hoop en optimisme, maar na zes jaar begint zijn politiek van glasnost en perestrojka glans te verliezen. De economische malaise neemt toe en daarmee ook het gemor onder burgers en conservatieve partijleden. De laatste proberen Gorbatsjov met een staatsgreep in augustus 1991 af te zetten. Er volgen drie spannende dagen, die het begin van het einde van de Sovjet-Unie blijken te zijn. Een terugblik met Nederlanders die de tanks door de straten van Moskou zagen rollen

Nog voor de ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1991 wagen Nederlandse ondernemers hun kansen in het oosten. Het is een onduidelijke tijd waarin het land zich richting kapitalisme beweegt, maar de regels nog niet helder zijn. Voor elke avontuurlijke zakenman is het een paradijs. Ondernemen in een economie zonder regels biedt ongekende kansen. En terwijl de provincie Flevoland probeert haar ondernemers de weg naar het oosten te wijzen, staan de echte avonturiers al op het Rode Plein in Moskou. Zoals Opeldealer Jan Hogenkamp die mogelijkheden ziet na een bezoek aan de stad: prachtige wegen, maar zonder auto's! Of ondernemer Bob Meijer die een supermarkt begint in Sint Petersburg. Ook journalisten Derk Sauer en Ellen Verbeek beproeven hun geluk in Rusland.