Andere Tijden

"‘k sta er niet van te kijken, als hij jou zal verg’lijken met Hitler uit dat Duitse land. Hij vervolgde de Joden, deed niets dan ze doden. Dus bekeer je Anita. Geef de homo’s de hand.’’ Het is niemand minder dan de Zangeres Zonder Naam, de onbetwiste koningin van het Nederlandse levenslied, die dit ongemeen felle protestlied tegen de Amerikaanse anti homo activiste Anita Bryant eind jaren ‘70 zingt. In Andere Tijden een portret van de eigenzinnige Koningin van de Kitsch. Met haar collega en vriendin Imca Marina, liefhebber Alexander Pechtold, smartlappenkenner Jacques Klöters en haar neef Jan Bey.

Na de Tweede Wereldoorlog kampt Nederland met een nijpend tekort aan verpleegsters. Minister van Sociale zaken Willem Drees roept Nederlandse vrouwen op zich aan te melden en ook ziekenhuizen plaatsen advertenties in kranten en bladen als de Margriet en Libelle. Zo wordt een onverwachte groep gegadigden aangeboord: jonge vrouwen uit Suriname. In de jaren '50 reizen ruim 200 van hen naar Nederland om er de opleiding tot verpleegster te volgen. Voor sommigen is het een roeping, voor anderen is het de roep van het avontuur. Maar allen gaan ze voor het eerst naar Nederland, het land dat zij alleen uit de lesboeken kennen.

In de jaren zestig en zeventig voltrekt zich een stille verkeersramp op de Nederlandse wegen. Ieder jaar loopt het dodental op. De piek wordt bereikt in 1972 met drieduizend verkeersdoden. De verkeersmaatregelen die er dan eindelijk komen helpen wel, zoals de verplichte valhelm en autogordel, maar ze worden fel bestreden. Pieter van Vollenhoven, in de jaren zeventig voorzitter van de Raad voor Verkeersveiligheid: "Iedereen was absoluut tegen alles. Een verplichte autogordel werd gezien als inbreuk op de mensenrechten." Het verzet leidt ertoe dat de gordel wel voorin, maar pas twintig jaar later achterin verplicht wordt gesteld. Andere Tijden blikt terug op die verkeersgevaarlijke jaren met een ambulancebroeder uit die tijd, een verkeersslachtoffer en een activist die tegen de stroom in vecht voor meer veiligheid op de weg.

Decennialang weigeren Jehovah’s Getuigen op grond van gewetensbezwaren de militaire dienst. Omdat ze ook de vervangende dienst weigeren, wordt in alle gevallen na een standaard proces een gevangenisstraf van 21 maanden opgelegd in barakkenkamp Bankenbosch in Veenhuizen. Maar dat kost tijd en geld. De overheid wil er vanaf, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. In 1974 wordt de gevangenisstraf voor Jehovah's Getuigen, in afwachting van een wettelijke regeling op gewetensbezwaren, opgeschort. Maar deze uitzondering vindt niet iedereen even eerlijk. Andere Tijden blikt terug met PvdA-kamerlid Hans Kombrink, staatssecretaris van Defensie Bram Stemerdink en twee Jehovah's Getuigen.

Begin jaren ’80 is de overlast door prostitutie in enkele grote steden zo groot dat meerdere gemeenten een zogenaamde Tippelzone openen. Een plek, ver buiten het centrum waar tippelprostitutie is toegestaan. Den Haag is de eerste en al gauw volgen steden als Rotterdam en Utrecht. Bedoeld als maatregel om de openbare orde te handhaven krijgt de Haagse zone bovendien, geheel in de tijdgeest, een sociaal karakter. Er komt een huiskamer voor koffie, medische bijstand en toezicht door maatschappelijk werkers, artsen en politie. Andere Tijden spreekt met vrouwen die bij nacht en ontij de zone bevolkten. De arts, de wijkagente, een non en de prostituees zelf.

In Griekenland zijn er twee straten naar hem genoemd en in Praag zelfs een heel park: Max van der Stoel, oud-minister van Buitenlandse Zaken. Het belangrijkste deel van zijn werk speelde zich af achter de schermen, maar toch: Amerikanen vonden hem te links, voor zijn eigen Partij van de Arbeid was hij te rechts. Naar aanleiding van een binnenkort te verschijnen biografie schetst Andere Tijden een portret van de “stille diplomaat” en voorvechter voor de Rechten van de Mens.

Adriana, Rita en Bob. Alle drie rond de tachtig jaar. En alle drie uit verscheurde gezinnen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden ze opgenomen in een weeshuis of kindertehuis. De verhalen verschillen in detail, maar niet in teneur. De zorg was liefdeloos. Er werd vaak en met harde hand gestraft. De kinderen van toen voelen nu - ruim 70 jaar na dato - nog steeds het gebrek aan liefde. De regeringscommissie Jeugdzorg en Geweld onderzoekt momenteel de behandeling van kinderen in weeshuizen en kindertehuizen vanaf 1945 . Andere Tijden laat zien hoe treurig het gesteld was met de jeugdzorg in de periode voorafgaand aan 1945.

In de jaren 80 zaaide de Bende van Nijvel dood en verderf in België. In een periode van drie jaar vielen bij 17 overvallen 28 doden en tientallen gewonden. De laatste en meest gewelddadige overval vond plaats op 9 november 1985 .Bij een overval op een supermarkt van Delhaize in Aalst werden 8 mensen in koelen bloede doodgeschoten. David van de Steen zag als negenjarige jongen voor zijn ogen zijn vader, moeder en zus vermoord worden op de parkeerplaats van de Delhaize. ‘Niet schieten, dat is mijn papa!’ Dat zijn de laatste woorden van zijn veertienjarige zus. In Andere Tijden spreken overlevenden en nabestaanden over de overval, de gevolgen ervan op hun leven, het moeizame verloop van het onderzoek en de nazorg die de slachtoffers hebben gekregen.

Het oorverdovende geluid van overvliegende Jumbo’s maakt het onmogelijk op mooie dagen in de tuin een gesprek te voeren. En Schiphol groeit maar door. Nu de uitbreiding van vliegveld Lelystad door gegoochel met cijfers tot in Overijssel en Gelderland tot verontwaardiging leidt, kijkt Andere Tijden naar de laatste uitbreiding van Schiphol: de Polderbaan. Omwonenden en de gemeente vertellen over wat hen werd beloofd, oud-Schipholdirecteur Cerfontaine en oud-minister Netelenbos vertellen wat zij beloofden. Andere Tijden over de uitbreiding van Schiphol, nu het dossier Lelystad een kopie lijkt te worden.

De status van de zwarte bevolking in het zuiden van de Verenigde Staten na de Tweede Wereldoorlog is die van tweederangsburgers. Ze zitten op aparte scholen, moeten achterin de bus en zijn geregeld het slachtoffer van racistisch geweld. Vanaf de jaren vijftig begint de Afro-Amerikaanse bevolking haar rechten op te eisen. Het centrum van deze burgerrechtenbeweging is de staat Alabama, waar in het stadje Montgomery in 1954 een nieuwe dominee met de naam Martin Luther King aantreedt. Maar voordat King de onbetwiste leider van de burgerrechtenbeweging wordt, gaat een aantal mensen hem voor in het protest. Stuk voor stuk zijn het vrouwen. Op 2 maart 1955 weigert Claudette Colvin haar plaats in een bus af te staan. Als Rosa Parks negen maanden later precies hetzelfde doet, roept Martin Luther King op tot de Montgomery bus-boycot. Het maakt Rosa Parks internationaal tot een icoon van de burgerrechtenbeweging. Het verhaal van Colvin blijft nagenoeg onbekend, niet in de laatste plaats omdat ze ongehuwd zwanger blijkt. Autherine Lucy lukt het na een jarenlange juridische strijd om toegelaten te worden tot de Universiteit van Alabama. Nadat ze op 3 februari 1956 voor het eerste de campus betreedt, breken er hevige rellen uit en wordt Lucy geschorst. Pas decennia later haalt zij alsnog haar diploma. In Andere Tijden vertellen deze twee vrouwen over de vernederende segregatie, hun persoonlijke strijd voor gelijkstelling en de ongeschreven regels in de burgerrechtenbeweging van Martin Luther King.

In 1975 krijgen Nederlandse vissers voor het eerst officiële visquota opgelegd. De Noordzee dreigt leeg gevist te worden. De vissers zijn het er niet mee eens en protesteren massaal. Maar de controles stellen in de praktijk weinig voor en de regels worden op allerlei creatieve en minder creatieve manieren ontdoken.. In de jaren ‘80 worden de controles strenger, de strijd grimmiger en volgen er heftige confrontaties tussen vissers en controleurs van de Algemene Inspectie Dienst. Vissers en ambtenaren van de AID kijken in Andere Tijden terug op het kat en muisspel van 30 jaar geleden.

In 1999 maakt Nederland kennis met een nieuwe vorm van televisie: Big Brother. Negen bewoners worden opgesloten in een huis in Almere en hun belevenissen worden dag en nacht gefilmd. Van tevoren is er veel argwaan, critici vrezen voor het geestelijk heil van de bewoners en laken het ongezonde voyeurisme. Dat slaat om wanneer Big Brother begint. Dan wordt de kritiek anders van toon: "wat een saai programma!" Maar de critici hebben te vroeg geoordeeld. Saai wordt opwindend, er ontstaan spanningen en relaties, en de bewoners worden nationale helden. Big Brother blijkt de aanzet tot een wereldwijd succes. Na de Nederlandse versie begint een internationale zegetocht voor het Nederlandse concept. Tot op de dag van vandaag zijn er talloze vergelijkbare programma's ontstaan en de maatschappelijke discussie over wat kan en mag op tv is niet verstomd, integendeel. Andere Tijden kijkt naar op de geboorte van Big Brother, met onder andere een criticus van het eerste uur, een bedenker en een oud-bewoner.

Iedereen ziet het aankomen, maar niemand kan het voorkomen: de rellen in de Amsterdamse wijk Overtoomse Veld, twintig jaar geleden. Een onnozel incident - een in brand gestoken prullenbak - werkt als een lont in het kruitvat en leidt tot grootschalige ongeregeldheden. Buurtbewoners kijken terug op de problemen in hun wijk die al snel het imago krijgt van een 'Marokkaanse probleemwijk'. En hoe raak je dat stempel kwijt?

De stad Den Helder is in de Tweede Wereldoorlog een van de zwaarst gebombardeerde steden van Nederland. De marinewerf Willemsoord en de schepen die in het Marsdiep voor anker liggen zijn het belangrijkste doelwit, maar ook het centrum van Den Helder wordt hard getroffen door bombardementen, aanvankelijk door de Duitsers en later van de geallieerden. Burgemeester Ritmeester van Den Helder spreekt op de radio op 28 juni 1940 na weer een nacht van bombardementen: "Wanneer ik die nacht u met woorden moet beschrijven dan kan ik dat niet doen. Ik ben in die hel geweest, en met mij velen anderen." Vanaf 1 november 1943 wordt de hele stad tot Sperrgebiet verklaard en moeten alle inwoners van Den Helder de stad verlaten. Alleen diegenen die in het bezit zijn van een Ausweis kunnen de stad nog in en uit. Door alle bombardementen en de gedwongen evacuatie liggen de straten er verlaten bij en verandert Den Helder langzaam in een desolate spookstad. In Andere Tijden komen de inwoners van Den Helder aan het woord die zich de bombardementen en de gevolgen nog levendig kunnen herinneren. Dagboekfragmenten schetsen de hel die Den Helder in die jaren moet zijn geweest.

Sinds juli 2016 volgt Andere Tijden de werkzaamheden van de Bergings- en Identificatie Dienst van de Koninklijke Landmacht (BIDKL). 73 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog liggen er nog zeker 4500 vermiste soldaten en 1500 Nederlandse burgers op Nederlands grondgebied. De meesten in het IJsselmeer. De vier leden van de BIDKL combineren archeologie, antropologie en militaire geschiedenis om tot een positieve identificatie te komen. En dankzij moderne forensische methoden zoals DNA- en isotopenonderzoek (herkomstonderzoek), lukt het steeds vaker stoffelijke resten te identificeren. Maar succes is niet altijd gegarandeerd. In Durham in Groot-Brittannië nemen twee leden van de BIDKL Geert Jonker en Els Schiltmans DNA af bij een volle nicht van ‘Stanley Atchinson’, die na onderzoek echter geen familie blijkt te zijn.

Het tweede deel van een speciale Andere Tijden over de werkzaamheden van de Bergings- en Identificatie Dienst van de Koninklijke Landmacht. Ruim 70 jaar na de Tweede Wereldoorlog liggen nog duizenden niet geïdentificeerde slachtoffers op Nederlands grondgebied, geallieerde militairen, Duitsers, en Nederlandse burgers. Dankzij nieuwe methoden lukt het nog steeds vaker stoffelijke resten te identificeren. Andere Tijden volgt van dichtbij het bergen van een Wellington bommenwerper in het IJsselmeer in juli 2016. Aan boord bevinden zich nog steeds de resten van drie vliegers. Aan het woord komt onder andere de 94-jarige staartschutter, Harry Irons (DFC), die 60 bombardementsvluchten op Duitsland heeft uitgevoerd en die uit persoonlijke ervaring kan vertellen hoe zo’n vlucht in zijn werk gaat en dat hij boven het IJsselmeer tientallen vliegtuigen heeft zien neerstorten.

Met unieke amateurbeelden, staan de cruises en wereldreizen centraal waarin de Holland-Amerika Lijn zich in de jaren zestig specialiseert. Aan de hand van herinneringen en anekdotes van voormalige HAL-medewerkers ontstaat een gevarieerd beeld van het leven boven- en benedendeks en de omgang met de vaak zeer welgestelde passagiers. Het is keihard werken, er gelden strikte omgangsvormen, er is glitter & glamour, er zijn dagelijkse drinkgelagen en feestjes, romances en overlijdens, ontgroeningen op de evenaar en een florerende schaduweconomie die draait op het lucratieve fooienstelsel.

Begin jaren tachtig neemt het gebruik van cocaïne in Nederland een enorme vlucht, vooral in het uitgaansleven. Je kunt blijven dansen, al heb je de hele week hard gewerkt. Cocaïne wordt in die periode vooral gebruikt door kunstenaars en muzikanten en door advocaten en artsen. Het is de champagne onder de drugs. En waar gebruikt wordt, ontstaat een markt. In de havens van Rotterdam en Amsterdam worden steeds meer kilo's cocaïne uit zeecontainers gehaald. Voor de narcoticabrigade van de politie betekent het een nieuw hoofdstuk in de drugshandhaving. Waar tot dan toe vooral wordt opgetreden tegen de heroïne, krijgt de cocaïnehandel steeds meer prioriteit. Met het stijgen van de pakkans en de steeds grotere geldsommen die er mee gemoeid zijn, wordt de criminaliteit georganiseerder en vallen de eerste doden door afrekeningen.

Nu Jumbo in snel tempo de ene na de andere supermarkt overneemt en Albert Heijn naar de kroon steekt als grootste supermarkt van Nederland, keert Andere Tijden terug naar 2001. Dat jaar zet supermarktconcern Laurus een grootse aanval in op de leidende positie van Albert Heijn. Laurus wil daarvoor zijn 800 winkels van Edah, Super de Boer, Groenwoudt en Lekker en Laag in recordtijd ombouwen tot de groen-gele Konmar-supermarkt, met in totaal 45.000 personeelsleden. Gericht op lage prijzen en veel service: lekke band? Wij plakken hem.. Regen? Hier is een plu.. Een paar maanden later zit de directie thuis en is meer dan één miljard gulden verdampt. Andere Tijden over droom en werkelijkheid in de strijd om de supermarkt.

In 1978 verheugt heel Nederland zich op het aankomende voetbalfeest in Argentinië: het WK. Heel Nederland? Nee, een kleine, maar vastberaden groep actievoerders onder leiding van het cabaretduo Freek de Jonge en Bram Vermeulen (Neerlands Hoop) voert actie voor een boycot van het WK in het dictatoriale Argentinië. Met als leus 'Bloed aan de paal' trekken ze door het land om aandacht te vragen voor de mensenrechtensituatie in Argentinië. De boycotactie van Neerlands Hoop strandt in schoonheid, het WK in Argentinië voor Oranje in de finale met de bal op de paal van Rensenbrink. In Andere Tijden vertelt o.a. Freek de Jonge over besluiteloze politici, laffe KNVB-bestuurders en het preken voor eigen parochie. Ook komt voetballer Oeki Hoekema, die zich als enige international uitspreekt voor een boycot, aan het woord.

Bijna acht jaar is hij onafgebroken premier van Nederland, Mark Rutte. Niets lijkt aan hem te kleven. Verbaal is hij iedereen de baas. Problemen worden opgelost of weggelachen. Inmiddels lijkt zijn gezag – ook in Europa – onomstreden. Maar de aanloop naar dat premierschap verliep allerminst soepel, zijn leiderschap stond herhaaldelijk ter discussie. Rutte werd in 2006 de voorman van de VVD na een nipte overwinning in de interne leiderschapsstrijd met Rita Verdonk. In de jaren daarna zochten partij en partijleider naar een herkenbaar gezicht. Waar moest de partij zich mee profileren? Wat was de kracht van de leider? Kiezers leken er weinig vertrouwen in te hebben; de opiniepeilingen waren dramatisch. Achteraf is het bijna een wonder dat de VVD in 2010 de grootste partij van het land werd. Andere Tijden gaat terug naar de beginperiode van partijleider Rutte toen de VVD en de toekomstig premier zoekende waren.

Bekend is dat George Baker in de jaren 70 met Little Green Bag en Una Paloma Blanca monsterhits scoorde over de hele wereld. Minder bekend is dat zijn vader een Italiaanse soldaat was genaamd Peppino Caruso die in de Tweede Wereldoorlog in Hoorn terecht was gekomen. George Baker - eigenlijk Hans Bouwens geheten - werd in de Hongerwinter van 1944 geboren en heeft zijn vader nooit gekend. De Italiaanse soldaten die in Hoorn en omstreken zaten waren krijgsgevangenen geworden van de Duitse bezetter nadat Mussolini in 1943 was afgezet. Ze mochten kiezen: of hand-en spandiensten verrichten voor de Duitsers of naar het Oostfront. In Hoorn herinneren de jongetjes van toen zich de Italianen nog wel. Ze vingen kikkertjes voor ze of ze mochten mee een dagje naar de speeltuin. Ida Beoletto-Moerbeek werd als 17-jarig meisje verliefd op de naast hun huis ingekwartierde Italiaan en raakte zwanger. Andere Tijden gaat met George Baker op zoek naar zijn Italiaanse roots.

Albine Grumböck uit Edam, gescheiden moeder in de bijstand met drie kinderen, krijgt het in 1984 aan de stok met haar buurman die werkt als adjunct-directeur bij de Sociale Dienst. Deze Big Buurman bespioneert haar al zes jaar en stuurt interne memo’s rond met informatie over haar omgang met een leraar van de LTS, die bij haar de nachten doorbrengt. Op basis van deze stiekem verkregen informatie wordt de uitkering van Albine stopgezet. Zij voelt zich aangetast in haar privacy en spant een rechtszaak aan. De zaak loopt hoog op en krijgt landelijk veel publiciteit. Veel meer gescheiden vrouwen hebben last van fanatieke sociaal rechercheurs, de Big Brothers van de jaren tachtig, die tot in de badkamer aan toe op zoek zijn naar sporen van clandestien samenwonen. Zij worden daarom ook wel de Tandenborstelbrigade genoemd. Dag en nacht houden ze de vrouwen met verrekijkers vanuit de auto in de gaten en registreren alles, om te onderzoeken of zij wel terecht bijstand ontvangen. Andere Tijden gaat naar aanleiding van het huidige privacydebat terug naar de jaren tachtig en spreekt met oud-sociaal rechercheurs en bijstandsvrouwen van destijds over de ingewikkelde verhouding tussen de grenzen van de privacy en de noodzakelijke bestrijding van fraude.

Met acties voor een beter salaris en minder werkdruk in het basisonderwijs brengt Andere Tijden een Ode aan de onderwijzer. Veel is veranderd in het basisonderwijs, van de bovenmeester met statuur tot leerlingvolgsystemen, maar de bezieling van de onderwijzer (m/v) is altijd gebleven.

Terwijl de Britten aan de vooravond staan van een Brexit, is het uitgerekend een Engelsman die gezien wordt als ‘vader van Europa’: Winston Churchill. Andere Tijden staat stil bij de twee bezoeken die Churchill aflegt aan Nederland, in 1946 en in 1948. In 1946 maakt hij een ware zegetocht door ons land, waarbij honderdduizenden mensen de straat opgaan om deze superheld toe te juichen. Ook in 1948 staan de straten en pleinen waar Churchill zich vertoont zwart van de mensen. Churchill organiseert dan in de Ridderzaal het oprichtingscongres van de Europese Beweging. Honderden dichters, wetenschappers, politici en zakenmensen uit heel Europa nemen deel aan het congres. Doel: de oprichting van de Verenigde Staten van Europa. Wat zou Churchill hebben gevonden van de Brexit? Zijn kleindochter Celia Sandys: ‘Hij wilde dat we met Europa zouden zijn. Maar niet dat we van Europa zouden zijn.’ Andere Tijden sprak ook met studenten die oog in oog stonden met Churchill: ‘Eerlijk gezegd keek hij wat wazig om zich heen.’

Wilde zwijnen, edelherten, fazanten en wilde eenden, het jachtseizoen is deze maand geopend. Generaties lang was jagen een bezigheid van de gegoede klasse en de adel. Ook binnen het Koninklijk Huis behoorde jagen tot de favoriete hobby’s van onder anderen Prins Hendrik en Prins Bernhard. Maar konden jagers in de jaren zestig nog vol trots hun jachttrofeeën presenteren, inmiddels is plezierjacht een vies woord. Andere Tijden laat zien hoe de beeldvorming over de jacht is veranderd, onder invloed van dierenactivisten die in de jaren zeventig aan de bel trekken. Andere Tijden gaat op pad met een jager die een reebok wil schieten, kijkt rond op een jachtbeurs en loopt met een jachtopziener en een actievoerder door de Veluwse bossen.

Revolusi of Bersiap? Het zijn twee termen voor dezelfde tijd: de chaotische maanden na afloop van de Tweede Wereldoorlog in Indonesië, ooit de grootste Nederlandse kolonie. Het begint met het uitroepen van de onafhankelijke Republik Indonesia op 17 augustus 1945, twee dagen na de capitulatie van Japan. De rol van de Nederlanders is al een paar jaar van geen belang meer, zo vinden de Indonesiërs. De Nederlandse regering, 12.000 kilometer verderop, denkt daar heel anders over. De kolonie is nog van ‘ons’. Maar in Den Haag kennen ze de situatie in de praktijk nauwelijks. Wie dat wel ervaren zijn de Nederlanders die ter plekke de Japanse bezetting hebben overleefd. In interneringskampen en daarbuiten. In Andere Tijden de ervaringen van tieners van toen tijdens enkele chaotische en voor hen vaak levensgevaarlijke maanden. Aan de hand van niet eerder vertoond archieffilm, vastgelegd door filmers van de Republiek Indonesië en cameramannen die met de Britse troepen meekwamen, kijken we mee naar het leven in tijden van revolutie.

Andere Tijden reist naar Verdun, waar 100 jaar na het einde van de Eerste Wereldoorlog het gebied nog steeds bezaaid is met sporen van een gruwelijke strijd. Elke keer als Franse boeren het land omploegen, braakt de grond granaatscherven, kogels, naamplaatjes en andere tastbare herinneringen aan die oorlog uit. Voor Jean-Paul de Vries zijn deze sporen de bouwstenen van het museum waarin hij probeert de mens achter de oorlog te tonen. Veel Nederlanders zijn vandaag de dag gefascineerd door deze bizarre oorlog en komen tijdens hun excursies langs de slagvelden van Verdun ook bij Jean-Paul de Vries terecht - en leren ook een ander verhaal over de Eerste Wereldoorlog.

10 november 1918 - precies 100 jaar geleden - stond aan de Nederlandse zuidgrens bij Eijsden geheel onverwacht een man met gevolg die om asiel vroeg. Het was de Duitse keizer Wilhelm de Tweede. Een dag later legde Duitsland de wapens neer en was het einde van de Eerste Wereldoorlog een feit. Over de komst van haar “Onkel Willy” toonde Koningin Wilhelmina zich zeer verrast. Nieuw onderzoek van hoogleraar geschiedenis Beatrice de Graaf laat zien dat er gesjoemeld is met archiefstukken en dat de rol van Wilhelmina veel groter is dan ze zelf altijd beweerd heeft. Andere Tijden sprak met de onderzoeker, en met een nazaat van de Keizer, prins Georg van Pruisen.

Europa kraakt in zijn voegen: de Britten verlaten de Unie volgend jaar maart, en de Hongaarse regering gooit de kont tegen de krib: ze wil zelf bepalen hoe ze het land bestuurt. Dit najaar verscheen een vernietigend rapport over Hongarije van de Nederlandse Europarlementariër Judith Sargentini. Dat het er onder premier Orbán allemaal minder democratisch aan toegaat, dat de rechters niet onafhankelijk zijn, dat de persvrijheid in het geding is, dat het land - tegen EU-regels in - geen vluchtelingen wil opnemen. Begin jaren 90, net na de val van de Muur, wil Hongarije maar wat graag toetreden tot de Europese Unie. Om ze daarop voor te bereiden trekken tientallen Nederlandse vrijwilligers (politiemensen, zakenmensen, militairen en politici) naar Hongarije om uit te leggen hoe je dat doet: ‘Westers’ zijn. Andere Tijden blikt met een aantal betrokkenen terug.

Hoe bijna 25 jaar geleden 100 Nederlandse militairen terechtkomen in de vluchtelingenhel van Goma (Congo). In Andere Tijden kijken toenmalig minister Jan Pronk en vijf militairen terug op de missie die hun leven veranderde.

Onzichtbaar ligt onder de Nieuwe Maas sinds 1942 de trots van Rotterdam. De Maastunnel. De oudste tunnel van Nederland en een van de grootste bouwwerken uit die tijd. De tunnel verbindt niet alleen de oevers van Noord en Zuid met elkaar maar speelt sinds de opening een cruciale rol in de geschiedenis van de stad en de levens van de Rotterdammers. En na al die tijd is men er nog niet uit: loopt die tunnel nu van Zuid naar Noord of van Noord naar Zuid?

Groningen 1938, de jonge arts Willem Kolff moet machteloos toekijken hoe zijn eerste patiënt langzaam sterft. De nieren van deze boerenzoon werken niet meer en dat is vlak voor de Tweede Wereldoorlog een doodvonnis. Dit moet anders, denkt Kolff. Waar collega’s experimenteren met medicijnen en diëten, begint Kolff aan de bouw van een machine. Midden in de Tweede Wereldoorlog ontwikkelt hij de kunstnier, een machine waarmee miljoenen levens worden gered. Wie was deze vader van de kunstnier? Wat dreef hem? En waarom zagen Nederlandse artsen aanvankelijk niets in zijn uitvinding?

De Wallen moeten op de schop: het loopt in de rosse buurt in Amsterdam letterlijk spaak als gevolg van massa’s luidruchtige toeristen. Dat vindt de Amsterdamse gemeenteraad die begin 2019 met ingrijpende plannen komt. Zoals het inrichten van veilige prostitutiehotels in andere delen van de stad. Want honderden fotograferende toeristen op zo’n klein oppervlak is voor de prostituees hinderlijk en in geval van een calamiteit levensgevaarlijk. Tot eind jaren 60 is het overzichtelijk op de Wallen. Je hebt er vrouwen achter ramen, en mannen die ze bezoeken. Maar dan komt er iets nieuws, wat meteen veel meer publiek trekt dan alleen hoerenlopers: een seksmuseum, sekstheaters, seksbioscopen, zelfs een sekskerk: de Satanskerk. De oprichter van de Satanskerk en een van de sekspioniers in die tijd is acteur en regisseur Maarten Lamers. Als hogepriester van de Satanskerk bedenkt hij voortdurend nieuwe mogelijkheden om de wet te omzeilen. Zo hoeft een religieuze instelling geen belasting te betalen. Maar is de Satanskerk wel een kerk? Of is het een sekstent? De vrouwen die er werken krijgen college over Satan en religie en Lamers verhuurt glazen, om op die wijze de horecawet te omzeilen. Politie en justitie hebben geen idee wat ze ermee aan moeten. Binnenkort verschijnt de biografie over de vindingrijke oprichter van de Satanskerk. Maarten Lamers leeft tegenwoordig niet meer als Satan, maar als God. Als God in Frankrijk wel te verstaan. In zijn eigen kasteel in de buurt van Bordeaux.