Kveikur

Hvað verður um flutningaskip þegar þau hafa siglt sína síðustu ferð um heimshöfin? Kveikur skoðar hvernig Eimskipafélag Íslands losaði sig við tvö af stærstu gámaskipum landsins, Laxfoss og Goðafoss, með umdeildum hætti.

Íslensk menningarverðmæti eru víða í hættu. Þetta sýnir rannsókn Kveiks, meðal annars á aðstæðum í nokkrum af stærstu söfnum landsins. Dæmi eru um að ómetanlegar þjóðargersemar séu geymdar þar sem ýmist er ekkert slökkvikerfi eða hætta er á vatnsflóði—nema hvort tveggja sé. Það eru engin nýmæli að malbik og klæðningar á vegum skapi hættu. Vegir eru holóttir, það eru djúp hjólför í þeim og stundum verða þeir hálir á heitum sumardögum. En hvers vegna er þetta svona? Erum við svona léleg í að leggja vegi? Hvað þarf að gera til að bæta ástandið?

„Það varð bara stórslys. Það er bara þannig,“ segir Jóhanna Jakobsdóttir, líftölfræðingur og einn af höfundum spálíkans Háskóla Íslands um þróun faraldursins. Eftir ótrúlegan árangur í vor reis önnur bylgja síðsumars og svo skall þriðja bylgjan á um miðjan september og það fór allt á hliðina. Hvernig gat Ísland verið komið í þessa stöðu?

Rakaskemmdir og mygla í húsum eru líklega algengara vandamál en marga grunar. Og vandinn er ekki bara bundinn við gömul hús. Gæti lífsstíll okkar aukið vandann?

Ríkið greiðir að meðaltali eina og hálfa milljón króna á ári með hverjum framhaldsskólanema. Það segir sig því sjálft að það er mjög dýrt fyrir samfélagið að ýta ungu fólki í nám sem það hefur ekki endilega áhuga á - en fer í fyrir orð foreldra sinna eða til að fylgja félögunum. Áratugum saman hefur verið reynt að fá fleiri til að velja iðn- og verknám en það hefur lítinn sem engan árangur borið, þar til kannski síðustu misseri að aðsókn hefur aukist töluvert. Kveikur skoðar þróunina og hvað er framundan.

Útlit er fyrir að árið 2020 verði eitt af þremur hlýjustu árum á jörðinni síðan mælingar hófust. Það eru sérstaklega vondar fréttir fyrir náttúrufyrirbæri úr ís. Vatnajökull hefur minnkað um þúsund ferkílómetra. Það er bara byrjunin. Í seinni hlutanum höldum við áfram að skoða myglu í húsnæði á Íslandi. Fasteign er dýrasta fjárfesting flestra Íslendinga á lífsleiðinni. Hún er líka heimili okkar, hvíldarstaður og skjól. Hollt og gott umhverfi fyrir börnin okkar. En hvað ef við kaupum köttinn í sekknum?

Perla Dís Bachmann lést þegar hún var á 19 ára. Dánarorsök var of stór skammtur af MDMA en hún hafði mánuðina áður verið edrú og því kom andlátið foreldrunum í opna skjöldu. Niðurstöður krufningar vöktu spurningar um hvað hefði í raun og veru gerst þennan sunnudag. Rannsókn lögreglu svaraði því hvorki hvernig né hvenær Perla dó og margt í rannsókninni orkar mjög tvímælis. Í síðari hluta þáttarins er rætt við Jón Ásgeir Jóhannesson, sem er snúinn aftur í íslenskt viðskiptalíf og gerir upp í nýrri bók eftir Einar Kárason. „Ég held að það sé svona, þú veist, menn fóru of hratt, misstu yfirsýnina,“ segir hann meðal annars í viðtalinu.

Michele Roosevelt Edwards keypti flugfélagið WOW air og vill endurreisa það. Hún vill líka komast yfir Icelandair. Kveikur heimsótti eiganda fallna flugfélagsins á sveitasetur í Virginíu. Stjórnvöld hafa styrkt ferðaþjónustufyrirtæki um milljarða króna til að greiða laun fólks á uppsagnarfresti. Sum fyrirtækin höfðu árin fyrir faraldurinn greitt hundruð milljóna króna, jafnvel milljarða, í arð. Kveikur gerði úttekt á arðgreiðslum þeirra 50 fyrirtækja sem mest hafa fengið í styrk.

Kveikur skoðar hvernig Samherji teygir anga sína víða, þó hjarta alþjóðlegrar starfsemi fyrirtækisins skuli vera á Kýpur. Þá er gerð grein fyrir ásökunum meðeigenda Samherja að útgerðinni Arcticnam, sem telja sig hafa verið rænda, og rannsókn á vegum stjórnar fiskneyslusjóðs Namibíu þar sem dregnar eru fram vísbendingar um að fyrrverandi formanni stjórnar sjóðis hafi verið greiddar mútur. Ólafur Þór Hauksson héraðssaksóknari ræðir svo stöðu rannsóknarinnar hér á landi.

Á sama tíma og umfjöllun hófst um Samherjaskjölin gaf uppljóstrarinn Jóhannes Stefánsson sig fram við yfirvöld á Íslandi og afhenti þeim gögn og eigin framburð og með því hófst rannsókn málsins á Íslandi. Í Namibíu hafði rannsóknin staðið lengur og þar hafa þegar komið fram ákærur og réttarhöld á næsta leyti. Minna hefur þó spurst af rannsóknum málsins hjá Skattrannsóknarstjóra og Héraðssaksóknara, sem ræddi við Kveik á dögunum, að svo miklu leyti sem hann gat. Hann vildi til að mynda ekki svara neinu um hvenær rannsókninni lyki, hvað væri undir og hvort fleiri hefðu bæst í hóp grunaðra. „Þessi rannsókn er nokkuð stór að umfangi og mun örugglega taka þónokkurn tíma,“ segir Ólafur Þór Hauksson héraðssaksóknari við Kveik. Rannsóknin hér er þó í fullum gangi. „Við erum hvergi stopp í þessu og það hefur verið haldið áfram og verður haldið áfram á fullu afli eins og við þurfum.“ Hér má sjá lengri útgáfu af viðtalinu við Ólaf Þór Hauksson héraðssaksóknara en birtist í Kveik fimmtudaginn 1

Kveikur fjallar um einkareknar læknastofur. Staða þeirra hefur verið deiluefni í áratugi. Stjórnvöld vilja nú breyta forsendum samninga við sérgreinalækna en læknarnir eru ósáttir við það.

Tugir Íslendinga tapa tugum, jafnvel hundruðum milljóna króna árlega í hendur skipulagðra netglæpahópa. Flestir telja sig hafa fundið ást og hamingju á internetinu. Kveikur ræðir við fórnarlömb slíkra svika og þá sem rannsaka þau. Í síðari hluta þáttar beinum við sjónum að pálmaolíu sem hefur veruleg áhrif á lífríkið.

Ekki hefur enn tekist að afgreiða þriðja áfanga rammaáætlunar á Alþingi, þótt fimm ár séu síðan verkefnastjórnin skilaði þáverandi umhverfisráðherra tillögum sínum. Hvernig stendur málið í dag og verður hægt að klára það fyrir komandi kosningar? Kveikur skoðar einnig viðskipti í kringum eitt af stærri tölvukerfunum sem notað er til að halda utan um lífeyri landsmanna; Jóakim. Í ljós hefur komið að lykilstjórnendur í fyrirtæki sem þjónustar kerfið fyrir lífeyrissjóðina hafa hagnast um hundruð milljóna króna í viðskiptum við sjálfa sig, án vitneskju eigenda kerfisins.