Andere Tijden

In 1945 roepen de Britten het Duitse stadje Burgsteinfurt uit tot 'Village of Hate'. Alle inwoners worden door de Geallieerden gedwongen een film te bekijken met gruwelijke beelden uit de concentratiekampen. Vol afschuw verlaten de 4000 bewoners de bioscoop. De film is onderdeel van een landelijke campagne van de Geallieerden, met als doel: confrontatie met de begane gruwelijkheden, het heropvoeden van de Duitsers en het bijbrengen van democratische principes. Ooggetuigen uit Burgsteinfurt en de 92-jarige Peter Sichel, destijds hoofd van de CIA in Berlijn, kijken terug op de campagne.

De huidige crisis bij warenhuisketen Vroom en Dreesmann is bepaald niet de eerste: ook in 1991 vroeg het bedrijf het personeel loon in te leveren, ook toen kon het bedrijf niet aan zijn betalingsverplichtingen voldoen. V&D had net een waar koningsdrama achter de rug: Anton Dreesmann, de flamboyante voorman onder wiens leiding het bedrijf uitgroeide tot een wereldconcern, kwam in conflict met zijn beoogde opvolger en goede vriend Arie van der Zwan, die 1400 man wilde ontslaan. Dreesmann ontstak in woede maar haalde bakzeil. Ook Van der Zwan werd op een zijspoor gezet.

Nog maar een paar decennia geleden was het tandbederf onder de Nederlandse bevolking zo massaal, dat een kunstgebit op jonge leeftijd meer regel dan uitzondering was. De overheid stimuleerde een drastische ingreep: fluoride toevoegen aan het drinkwater. Diverse gemeentes deden een experiment, voor- en tegenstanders vlogen elkaar in de haren. Uiteindelijk ging de landelijke fluoridering niet door, maar de aandacht voor goed poetsen en zorgvuldig onderhoud van het gebit was inmiddels gewekt. Aansluitend bij de serie 'De Volmaakte Mens' van de VPRO een uitzending over het volmaakte gebit in wording.

Bouterse werd halverwege de jaren 90 niet alleen verantwoordelijk gehouden voor de Decembermoorden, hij leek zich ook te ontwikkelen tot een grote drugsbaron. Wat moest Nederland doen? Den Haag plaatste Bouterse op de internationale opsporingslijst en kreeg ook daadwerkelijk de kans om hem te arresteren, in Brazilië. Maar de ministers Van Mierlo en Sorgdrager durfden het uiteindelijk niet aan. Dat bracht het eerste kabinet Kok bijna ten val.

Het vrouwenvoetbal kwam in Nederland aarzelend op gang. De bakermat ligt, verrassend genoeg, in het Zeeuwse Kapelle waar in 1968 de Eerste Zeeuwse Dames Voetbal Vereniging het licht zag. Vanuit het hele land reisden jonge vrouwen af naar Zeeland om te kunnen voetballen. De KNVB zag weinig in de nieuwe ontwikkeling en hield aanvankelijk de boot af. Er ontstond een 'wilde' bond van vrouwen met een eigen Oranje-team.

Door de komst van de Grevelingendam in de jaren '60 wordt het Zeeuwse eiland Schouwen-Duiveland veel beter bereikbaar. Steeds meer toeristen ontdekken daar aan de kust het dorpje Renesse. In deze tijd groeit de welvaart in Nederland explosief: de lonen stijgen en de mensen krijgen meer vrije tijd. Daarnaast hebben steeds meer mensen een auto tot hun beschikking. Ook jongeren trekken erop uit met de tent. De boomgaarden van Renesse veranderen in campings en iedereen heeft het goed. Toch is er een keerzijde aan het massatoerisme; de aantrekkingskracht van Renesse, de rust en de ruimte kalven onherroepelijk af. Andere Tijden over de transformatie van een verstild dorpje naar een bruisende badplaats

Eind jaren '70 ontvluchten ruim 800.000 Zuid-Vietnamezen hun land. Over zee in veelal slechte bootjes. Een kwart van hen overleeft het niet. Andere Tijden reconstrueert de tocht van 140 Vietnamezen in een gammel rivierbootje. Drie weken lang dobberen ze stuurloos op de Zuid-Chinese Zee. Aan boord worden ze gek van wanhoop, dorst en honger. Bijna de helft van de opvarenden overleeft deze tocht niet. De overlevenden worden uiteindelijk gered door de Nederlandse gastanker Antilla Bay. De kapitein van het vluchtbootje, een overlevende en twee bemanningsleden van de tanker vertellen over deze aangrijpende tocht.

Er zijn er nog maar een paar: Nederlandse ooggetuigen van de atoombommen op Japan aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, nu zeventig jaar geleden. Vier mannen van in de negentig beschrijven hoe in Nagasaki de rook langzaam optrok en zich een paddenstoelwolk vormde. Ze vertellen over hun belevenissen als dwangarbeiders op Japanse scheepswerven, waar ze elk snippertje informatie over de Amerikaanse opmars door de Pacific gretig in hun hoofd opsloegen. Hen werd verteld dat, als de Amerikanen zich zouden wagen aan een invasie van het Japanse vasteland, de krijgsgevangenen er als eerste aan zouden gaan. Een leven tussen hoop en vrees in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog.

Op woensdag 23 september gaat de 35e editie van het Nederlands Film festival in Utrecht van start. Daarom keert Andere Tijden dinsdag 22 september op NPO 2 terug naar begin jaren 70, toen een ware seksgolf de bioscopen overspoelde. Zo was in Mira (met Willeke van Ammelrooy) een niet eerder vertoonde hoeveelheid bloot te bewonderen en Blue Movie (met Hugo Metsers en Carry Tefsen) trakteerde het publiek zelfs op een erectie. Daarmee wist een nieuwe generatie filmmakers de tijdgeest feilloos te treffen.

Op 3 oktober 1990, 25 jaar geleden, werd Duitsland herenigd. Eigenlijk is hereniging een misleidend woord, want de DDR werd gewoon overgenomen door West-Duitsland. De DDR was domweg mislukt, zo maakten de beelden van krakkemikkige wegen, smerige steden en lege winkels duidelijk. Hét symbool van die mislukking werd een knullige, in 1990 volstrekt achterhaalde, auto: de Trabant.

Joodse vluchtelingen uit Duitsland stuitten in de jaren 30 op een pijnlijk en inhumaan Nederlands vluchtelingenbeleid. Hoe groter de nood in Duitsland, hoe meer de grens op slot ging. Vluchtelingen vertellen hoe ze toch illegaal de grens overstaken. Anderen hielpen verplicht met de bouw van vluchtelingenkamp Westerbork. De joodse gemeenschap in Nederland draaide op voor de kosten.

Eind jaren 60 veranderde de Haagse parlementaire cultuur. Het Kamerlidmaatschap werd een fulltime baan, de televisie deed z'n intrede, ministers werden plotseling geïnterrumpeerd, het aantal moties nam hand over hand toe. Politici die in '67 voor het eerst in de Tweede Kamer kwamen (o.a. Hans Wiegel, Bram Stemerdink en Anneke Goudsmit) vertellen over hun debuut in de groene bankjes; de 'lichting '67'

Op een dag in 1944 landt bij een boerderij in Noord-Holland een parachute met twee door de regering in Londen gestuurde agenten. Zij hebben de opdracht een netwerk op te zetten waarmee wapens naar verzetsgroepen gesmokkeld kunnen worden. Binnen de kortste keren houden mannen en jongens zich bezig met het ophalen en vervoeren, per tuindersvlet, van de wapens. Meisjes worden ingezet als koeriersters.

Tijdens de dekolonisatieoorlog met Indonesië, van 1945 tot 1950, werd er wel over gepubliceerd: wreedheden begaan door Nederlandse militairen. Daarna was het een tijd lang stil. Tot begin 1969, toen de VARA een gesprek uitzond met een veteraan die onomwonden sprak over oorlogsmisdaden van twintig jaar geleden. De emoties liepen hoog op en dat bleef daarna bij iedere nieuwe openbaring het geval, tot op de dag van vandaag. Nog steeds komen er onbekende wandaden aan het licht en de discussie of er wel of niet structureel misdaden zijn begaan is nog altijd actueel. In deze uitzending het rumoer van de afgelopen decennia op een rij en de worsteling van historici met waarheidsvinding en gevoeligheden in het onderzoek naar geweld in Indonesië.

'Als je mijn bedrijf naar de kloten helpt, schop ik je persoonlijk een dwarslaesie.' Dat roept een Amsterdamse TCA-chauffeur woedend tegen zijn collega van Taxi Direct. Het is 2000 en de taxioorlog die Amsterdam al jaren in zijn greep houdt, is op het hoogtepunt. Taxi's worden vernield en in brand gestoken. Chauffeurs worden geïntimideerd en vechtpartijen zijn aan de orde van de dag. En dat allemaal omdat het paarse kabinet midden jaren 90 heeft besloten in het kader van de liberalisering de taximarkt vrij te geven. Nu de taxi-app Uber een onstuitbare opmars lijkt te maken, terug naar de eerdere aanval op de gevestigde taxibranche.

Begin jaren 60 kwamen ze hier naartoe, de Spaanse gastarbeiders. In hun eigen land hadden ze te maken met armoede, werkloosheid en de dictatuur onder Franco. In Nederland troffen ze een ander soort samenleving: vrij en democratisch. Een aantal van hen praat over die plotse vrijheid en de situatie in Spanje. En over de impact van de dood van dictator Franco op 20 november 1975, bijna 40 jaar geleden.

Een tweeluik in de aanloop naar de viering van 40 jaar onafhankelijkheid van Suriname op 25 november 2015. Bewoners van Suriname halen herinneringen op aan het leven in de voormalige kolonie. In het eerste deel staat het dagelijks leven na de oorlog centraal. Ruim ondersteund door bijzondere archiefbeelden vertellen een aantal inwoners uit Suriname over de toenemende welvaart, het wonen in de stad, op de plantage en in het binnenland.

Een tweeluik in de aanloop naar de viering van 40 jaar onafhankelijkheid van Suriname op 25 november 2015. Bewoners van Suriname halen herinneringen op aan het leven in de voormalige kolonie. Deel twee beschrijft het langzaam opkomend nationalisme vanaf de jaren '60. Voor een belangrijk deel van de bevolking was Nederland het grote voorbeeld en het koninklijk huis werd op handen gedragen. Maar kleine groepen begonnen eigen identiteit en cultuur steeds meer te koesteren en pleitten uiteindelijk voor complete zelfstandigheid.

Nog tijdens de Duitse bezetting werd het plan gelanceerd voor de stichting 40-45. Het doel was steun en hulp te verlenen aan hen die door verzetswerk in de problemen waren gekomen. De Nederlandse bevolking gaf massaal aan collectes ter financiering van deze hulp. Ook Koningin Wilhelmina stelde een deel van haar eigen paleis het Loo beschikbaar voor oorlogsgetroffenen. Verpleging van zieken, uitkeringen voor nabestaanden, vakantiereisjes: de Stichting organiseerde het allemaal. In de loop der jaren nam het aantal hulpzoekenden alleen maar toe: trauma's kwamen vaak pas na enkele decennia aan de oppervlakte en ook de tweede generatie diende zich aan. En na zeventig jaar bestaat de stichting nog steeds.

In 1949 richtte Ida Last kindercircus Elleboog op; het werd een soort clubhuis voor straatkinderen uit de Amsterdamse Pijp. Hier konden kinderen leren fietsen op een eenwieler, koorddansen, goochelen of de clown spelen. Dit onder het motto: 'Alles wat kan, dat mag.' Cokkie Mostaard was zo'n straatschoffie uit De Pijp. Hij woonde op een bovenhuis, het gezin bestond uit acht kinderen en moeder leed aan een oorlogstrauma. 'Ik kan me niet herinneren dat ik thuis ooit iets leuks of bijzonders deed', vertelt hij. Dus was Cokkie altijd buiten te vinden, haalde kattenkwaad uit, vocht met de buurtkinderen. Tot hij op een dag werd uitgenodigd naar circus Elleboog te komen, dat was gehuisvest in het restant van het afgebrande Paleis voor Volksvlijt. Bij 'tante Ied' kon hij een kopje thee drinken en een praatje maken, iets wat hij van thuis niet kende. Elleboog behoedde hem daarmee voor verkeerde keuzes in het leven: waar sommige vriendjes het slechte pad op gingen, kwam Cokkie goed terecht. Ook Arnold-Jan Scheer voelde zich direct thuis bij Elleboog: 'Ik kwam daar in de wereld van mijn dromen terecht.' Hij was een verlegen jongetje, maar het optreden als goochelaar gaf hem zelfvertrouwen. Janny Feenstra woonde naast circus Elleboog en kwam er als driejarig meisje al. Ze beleefde er een fijne en bovenal aparte jeugd. Wanneer haar ouders het dubbeltje contributie niet konden opbrengen vanwege de armoe, werd er een oogje toegeknepen en mocht ze toch meedoen. Zoals voor zoveel kinderen bepaalde het circus haar leven. Maar rond hun zestiende moesten de kinderen stoppen. Nadat Janny haar laatste voorstelling had gespeeld, kostte het moeite om de veilige haven los te laten: 'Daar heb ik wel last mee gehad. Het circus was alles voor mij, en dan kom je opeens in een gewone wereld terecht.' Wat Ida Last in 1949 is begonnen als vernieuwend initiatief voor de Amsterdamse naoorlogse jeugd bestaat tot op de dag van vandaag. Dit jaar werd echter bekend dat de gemeente de subsidiekraan dichtd

Op 17 december 1965, nu vijfitg jaar geleden, kwam de toenmalige minister van economische zaken Joop den Uyl naar Limburg. De toon van zijn toespraak was nederig, maar de boodschap liet aan duidelijkheid niets te wensen over. Aan de kolenwinning die steden als Heerlen tot een van de rijkste van Nederland had gemaakt, kwam weldra een einde. De mijnwerkers die jarenlang het land van de broodnodige kolen hadden voorzien - vaak ten koste van hun eigen gezondheid - waren niet meer nodig. De bevolking werd vervangend werk beloofd. Maar nieuwe banen scheppen voor de tienduizenden arbeiders die op straat kwamen te staan, was domweg niet mogelijk. Betrekkelijk snel gingen ook de mijncomplexen zelf tegen de vlakte, in een poging het zwarte verleden uit te wissen en een nieuwe, schone start te maken. Van de wereld van de mijnen was al snel vrijwel niets meer over.

Eind jaren 60, midden in het geweld van The Beatles en The Stones, vertedert een elfjarig jongetje de harten van miljoenen liefhebbers over de hele wereld met kleine liedjes over mama en omaatje lief. Onder vaderlijke begeleiding van zijn manager wordt Heintje de eerste en grootste internationale kindster die ons land heeft voortgebracht. In een extra lange Andere Tijden vol anekdotes en unieke privéfilms blikken Hein, familie en vrienden terug op de gouden jaren.