Andere Tijden

De traditionele Nacht van Assen trok eind jaren '60 jaarlijks duizenden jongeren uit het hele land. Aan de vooravond van de TT bevolkten zij de stad, dronken veel en belaagden de bevolking en politie.

“Amelisweerd” is weer onderwerp van debat. Was het in de jaren ‘70 en ‘80 de aanleg van een snelweg door het bos aan de oostkant van Utrecht, nu gaat het over verbreding van diezelfde snelweg.

Toen vorige eeuw de Noordoostpolder en Oostelijk Flevoland gekoloniseerd werden, hoopten de landarbeiders die de polder ontgonnen hadden, op een mooie nieuwe boerderij. Maar die droom was voor slechts weinigen weggelegd. De Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders die de boerderijen verpachtte hanteerde een uiterst strenge selectie waarbij geld, religie , vakkennis en maatschappelijke betrokkenheid een grote rol speelden. Andere Tijden over superboeren, strenge selectiecriteria en teleurgestelde landarbeiders

De Amerikaanse oorlogsvoering in Vietnam leidt begin jaren 70 tot massale protesten. Duizenden mensen demonstreren tegen aanvallen met onder andere napalm. Amerika wordt niet langer gezien als bevrijder maar als agressor. Uit solidariteit kiezen Nederlandse wetenschappers de kant van de Vietnamese vrijheidsstrijders. Het Komitee voor Wetenschap en Techniek heeft een team van ingenieurs en werktuigbouwkundigen die in de vrije avonduren operatielampjes, bloeddrukmeters en filmapparatuur voor Vietnamezen maakt. Alles wordt opgestuurd. Sporadisch krijgt het Komitee een bericht terug uit Vietnam. Was de hulpverlening puur ingegeven door de solidariteitsgedachte of misschien toch meer een hang naar persoonlijk heldendom?

Zestig jaar geleden zorgt een combinatie van springvloed en zware storm voor een overstroming die niemand verwacht. In de donkere nacht van 31 januari op 1 februari 1953 stort het water zich over de dijken en verwoest boerderijen en huizen. De ramp kost aan 1836 mensen het leven. Grote delen van Zeeland, Brabant en Zuid-Holland komen onder water te staan. Bijzonder archiefmateriaal, waaronder kleurenbeelden en originele radioverslagen van verslaggevers ter plaatse, vertelt het verhaal van de Watersnoodramp van 1953. Vanaf de allereerste uren, toen niemand nog wist hoe erg het zou worden.

Het platteland van Groningen bloeit rond het begin van de vorige eeuw dankzij de komst van chilisalpeter. Salpeter tovert de zware klei om tot een vruchtbare bodem voor bieten, graan en aardappelen. Het ‘witte goud’ betekent rijke oogsten, welvaart en geluk voor de Groninger boeren. Maar in Chili, waar de salpeter wordt gedolven, is de situatie minder rooskleurig. In de hete woestijn werken en leven duizenden arbeiders onder erbarmelijke omstandigheden. Ze komen in opstand. In 2011 maakte Piet Hein van der Hoek een 50 minuten durende documentaire over de opkomst en teloorgang van de chilisalpeter. Van der Hoek maakte een kortere versie voor Andere Tijden.

Tijdens de Elfstedentocht op 8 februari 1947 overtraden de schaatsers op grote schaal de regels. Bij vijftien graden vorst en een snijdende oostenwind maakten ze zich onder meer schuldig aan 'opleggen' (vasthouden), 'zich laten zuigen' en 'klunen' in kruiwagens. De winnaar werd gehuldigd maar daarna volgde de onderlinge afrekening. Bij het bestuur stroomden klachten binnen over het wangedrag van de rijders. Er volgde een fraudeonderzoek waarbij mensen elkaar over en weer beschuldigden. Met als resultaat dat de winnaar z'n krans moest inleveren en ook vele anderen uit het klassement werden geschrapt. Woede daarover bestaat tot op de dag van vandaag.

In een kelderkamertje onderin het fameuze Natlab gebouw van Philips beginnen in 1973 twee medewerkers voorzichtig te experimenteren met wat later de Compact Disc is gaan heten. Op een kerkhof van geflopte technische innovaties als de optische beeldplaat en video 2000, ontluikt een prototype dat de wereldstandaard moet worden die de LP zal doen vergeten. Juist in een periode van wereldwijde crisis wordt geïnvesteerd in de nieuwe digitale geluidsdrager. Uiteindelijk is de Japanse concurrent Sony nodig om daadwerkelijk de wereldstandaard vast te leggen. Een doorbraak, iets wat niet lukt op bijvoorbeeld de videomarkt. Maar de CD is bij haar introductie in 1983 nog lang geen succes.

Tijdens de bezetting werden duizenden kinderen verwekt door Duitse militairen. De baby's kwamen vaak ter wereld in speciaal daarvoor ingerichte klinieken, onder toezicht van de Nationalsozialistische Volkswohlfahrt en groeiden, onwetend over hun achtergrond, op in kindertehuizen en in pleeggezinnen. Maar ook als ze bij hun moeder konden blijven, werd er over hun afkomst niet of nauwelijks gesproken. Pas op latere leeftijd ondernamen veel kinderen een zoektocht naar hun wortels en kwamen ze tot de pijnlijke ontdekking dat hun vader deel uitmaakte van de Duitse bezettingsmacht

Ze wilden hetzelfde loon en dezelfde rechten als de mannen. Toen de directie van de sigarenfabriek Champ Clark in het Groningse Nieuwe Pekela dat weigerde, legden de vrouwen het werk neer. De allereerste wilde vrouwenstaking voor gelijke rechten brak uit, zonder steun van de vakbond. Maar de meisjes zetten door en bleven actievoeren met steun uit onverwachte hoek. De strijd voor gelijke beloning in 1969

Na de oorlog beschrijft de Alkmaarse oud-verzetsstrijder Jan Balder een ontmoeting met zijn plaatsgenoot De Roos, in hotel Karsten in Norg. Hij ziet dat deze bij de Landwacht is en vraagt hem wat hij zoal doet. “Ik ben bij de Bloedgroep, een groep uitgekozen Landwachters die bij bepaalde omstandigheden zelf mag berechten.” In Drenthe opereert eind 1944 de Bloedgroep Norg, een extreem gewelddadige groep Landwachters. In korte tijd wordt de groep berucht vanwege haar hardhandige optreden, martelpraktijken en zelfs executies. Het tekent de sfeer aan het einde van de oorlog, waarin NSB-ers samen met de Duitse bezetter alles op alles zetten om nog zoveel mogelijk schade toe te brengen aan wat zij ‘terroristen’ noemen: verzetsmensen en onderduikers. Andere Tijden volgt het spoor van de Bloedgroep en treft in Drenthe nabestaanden van slachtoffers

“Volgens mijn ouders was het een deportatie” zegt Arie Roodbol over de zomer van 1945. De oorlog is net voorbij. Een paar honderd Rotterdammers, inclusief de hele familie Roodbol, wordt door gewapende mannen van de Binnenlandse Strijdkrachten van hun bed gelicht en in Canadese legertrucks geladen. Zo’n 40 Rotterdamse gezinnen zijn door hun gemeente bestempeld tot asocialen. In het geheim worden ze afgevoerd naar heropvoedingskampen in Drenthe: “Als gevolg van wanbewoning, voortspruitend uit onmaatschappelijke gedragingen, waardoor er in de gemeente Rotterdam voor u en uw gezin voor het ogenblik geen woonruimte beschikbaar is,” aldus het evacuatiebevel.

De 50+ partij van Henk Krol stijgt met duizelingwekkende vaart in de peilingen. Al eerder waren boze ouderen in opmars. Bij de verkiezingen in 1994 kwam het Algemeen Ouderen Verbond met zes zetels in de Kamer. Dat had de partij te danken aan CDA-lijsttrekker Brinkman die aankondigde de AOW te willen bevriezen. Op de golf van verontwaardiging over die plannen werd haastig een landelijke partij bijeengescharreld en rees de ster van voorvrouw Jet Nijpels. Maar het succes was van korte duur…

De inhuldiging van Beatrix in 1980 verliep niet bepaald zonder slag of stoot. Onder het motto ‘Geen Woning, Geen Kroning’ veranderde de stad in een slagveld. Wat verwachtten de autoriteiten op die dag? Hoe hebben ze zich voorbereid? Wie stond klaar als het ècht mis ging? En wat wilden de krakers? In Andere Tijden een reconstructie van de Kroningsdag en de voorbereidingen van recherche, Mobiele Eenheid, gemeente, regering en last but not least: de krakers. Duidelijk wordt dat in deze complete chaos Amsterdam door het oog van de naald is gekropen.

Met tien uitbundige feestdagen neemt Nederland in 1948 afscheid van koningin Wilhelmina en begroet de nieuwe vorstin Juliana. Ook al zijn veel goederen zo vlak na de oorlog nog op de bon, voor deze gebeurtenis zijn kosten noch moeite gespaard. Speciale verlichting langs de grachten. Bloemen, vlaggen en linten op de gevels. Persoonlijke herinneringen van ooggetuigen en ontroerende kleurenbeelden van het grootste feest sinds de bevrijding

Op 29 oktober 1944 juicht de bevolking van Breda haar bevrijders toe. Verrassend genoeg blijken het Polen te zijn. Onder leiding van generaal Maczek weet de 1e Poolse Pantserdivisie na stevige gevechten de stad te bevrijden van de Duitsers. Vijf maanden lang verblijft de divisie in Breda en omgeving om de frontlijn langs de Maas te bewaken. Er ontstaat een hechte band tussen de Polen en de stad Breda die tot op de dag van vandaag voort duurt. Andere Tijden volgt het spoor van de Poolse bevrijders van Breda

Het hoort tot de grote gebeurtenissen van de naoorlogse Europese geschiedenis. De Anjerrevolutie van 25 april 1974 in Portugal leidt tot grote euforie. In het land zelf, maar ook ver daar buiten. Het regime van minister-president Caetano, de opvolger van dictator Salazar die het land decennia in zijn greep hield, is verdreven. Militairen maken zonder al te veel geweld een einde aan een van de laatste dictaturen van West-Europa. Vrijheid en democratie lijken in aantocht. Maar de situatie in het land is instabiel. Allerlei groeperingen doen een greep naar de macht. Niet lang na de revolutie vraagt Willy Brandt aan Harry van den Bergh, het latere Kamerlid van de PvdA, of hij contant geld naar Portugal wil brengen. De Portugese kameraden verkeren in geldnood, en hulp in de strijd tegen de opkomende communisten is geboden. Harry van den Bergh blijkt niet de enige te zijn die met een koffertje tonnen aan geld naar Lissabon afreist.

In de jaren '70 beleeft de Nederlandse drafsport zijn gloriejaren. De talloze draf- en renbanen worden massaal bezocht en elke Nederlander kent Quicksilver S. en Henri Buitenzorg. Deze aflevering gaat terug naar deze roemruchte jaren van de drafsport, de tijd dat de tribunes van Duindigt vol zaten, er volop gewed werd, criminelen eigen paarden lieten koersen en Hans Eijsvogel voor Studio Sport elk weekend enthousiast verslag deed van het geheel.

De housemuziek begint als iets kleins, overgewaaid uit de VS. Maar eind jaren ‘80 groeit het uit tot een enorme sensatie. Het is muziek die je moet voelen en dat gaat hand in hand met het gebruik van een nieuwe drug: XTC. Nederland wordt marktleider op het gebied van Housemuziek en een belangrijke producent van de pillen. De politie is verrast door de plotselinge populariteit en worstelt met het nieuwe verschijnsel. Maar langzamerhand krijgt het politieapparaat enige grip op de situatie.

Scheveningen is de parel aan de Noordzee, maar is in de jaren ’70 op sterven na dood. Toonaangevende hotels zijn dan al jaren gesloten en rijp voor de sloop. De rijke toeristen blijven weg, de Pier trekt steeds minder dagjesmensen. Dan besluit de grote baas van de badplaats, Reinder Zwolsman, ook het Kurhaus te sluiten. Woedende artiesten en buurtbewoners komen in actie. Het Kurhaus wordt gered, maar tegen welke prijs?

Ongeveer 700 Nederlandse mannen en vrouwen trokken tussen 1936 en 1938 naar Spanje. Zij streden in de Spaanse Burgeroorlog tegen de fascistische generaal Franco. Wat bezielde hen om huis en haard te verlaten? Ook de vader en twee ooms van Mario Kloostra gaan honderden kilometers van huis om te vechten. Ome Henk keert niet terug uit de oorlog. Mario gaat in Spanje op zoek naar het graf van zijn oom en bezoekt de loopgraven waar de kogels nog overal te vinden zijn. Dieuwertje Dolstra verhaalt over haar vader die hevig in de war raakte nadat hij een soldaat van Franco van dichtbij had doodgeschoten.

De Italiaanse Fyra had het paradepaardje van de NS moeten worden maar liep uit op een fiasco. Een halve eeuw geleden bestelde de NS vrijwel alle treinen bij Nederlandse bedrijven zoals Werkspoor. Op het hoogtepunt begin jaren ’50 werkten er bij Werkspoor meer dan 5000 mensen. Het bedrijf bouwde ook mee aan de eerste hogesnelheidstrein, de TEE. Maar daarna ging het langzaam bergafwaarts, orders bleven uit en in 1971 kwam het definitieve einde. Openhartige ingenieurs, teleurgestelde werknemers en strenge ambtenaren over de bloei en de ondergang van de Nederlandse treinbouw.

De Nieuw Amsterdam was het eerste repatriëringschip dat na de oorlog overlevenden uit Indonesië naar Nederland moest brengen. Aan boord waren ca. 1200 kinderen die door het verblijf in de kampen ernstig verzwakt waren. Onderweg op het schip brak een epidemie uit: ‘blauwe mazelen’. De ondervoede tropenkinderen waren hier nauwelijks tegen opgewassen, er vielen tientallen doden. Zo verloor Henriëtte Geel haar vriendinnetje dat ze in het Jappenkamp had leren kennen. Anderen moesten, in het zicht van de veilige haven, hun broertje of zusje vaarwel zeggen.

De jeugdserie Floris was eind jaren '60 pionierswerk. Nooit eerder werd voor de televisie een dergelijke monsterproductie gemaakt. De serie werd oneindig populair maar ging ruimschoots over het budget.

We kijken met de nu 91-jarige veteraan Wim Baljet en andere veteranen terug op 'n vergeten strijd, de Slag om Overloon, nazomer 1944. Er zijn maar weinig Nederlanders die weten wat zich daar afspeelde.

Het moest in 1963 een ongeëvenaard spektakelstuk worden: de viering van het 150-jarig bestaan van het Koninkrijk. De toenmalige specialist in massaspelen, Carel Briels, wilde in het Goffertpark in Nijmegen de Slag bij Waterloo naspelen. Maar Briels kreeg een tegenstander van formaat tegenover zich: kroonprinses Beatrix, voorzitter van het Nationaal Comité. Zij zag het Koninkrijk Nederland liever als een vreedzame speler in de ‘Tuin van Europa’. Een aflevering met bijzondere kleurenbeelden en verdwenen gewaand filmmateriaal.

In de loop van zijn carrière doet schrijver en televisie-persoonlijkheid Godfried Bomans steeds meer afstand van zijn welbekende ironie en slaat een serieuzer pad in. Daarover vertellen in deze aflevering Ineke Swanevelt (vriendin), Wouter van Dieren (regisseur NCRV), Gé Vaartjes (biograaf) en Paul Witteman, die hem als jongen voor de schoolkrant interviewde. Een journalistiek debuut dat een verwoestende uitwerking had op Bomans’ humeur. Tijdens de actie ‘Nederland leest’ krijgen leden van de Openbare Bibliotheek in de maand november het boek “Erik of het klein insectenboek” cadeau. De auteur, Godfried Bomans, zou dit jaar honderd zijn geworden.

Het lijkt de basis voor een ijzersterke thriller: een gefortuneerde weduwe die in het geheim haar veel jongere en tevens homoseksuele butler huwt. Vijf weken later overlijdt ze, en kort daarna wordt de butler gearresteerd op verdenking van moord. De butler, Dick van Leeuwerden, vecht sinds zijn arrestatie in 1983 voor zijn onschuld. In juni dit jaar diende zijn advocaat Geert Jan Knoops het zevende herzieningsverzoek in bij de Hoge Raad. Het is hiermee de langstlopende strafzaak in de Nederlandse geschiedenis. In Andere Tijden een reconstructie met nieuwe feiten

De Bijlmerbajes begon als experiment. Geen tralies voor de ramen en gevangenen kregen de sleutel van hun eigen cel. Helemaal in de geest van de jaren ’70. Maar na enkele incidenten werd het regime strenger. En nu moet het Huis van Bewaring sluiten. Heer Olivier, bewakers en directie over het vroegere ‘vrije’ leven in de bajes

Als er één moord bekend is van televisie, dan is het wel de moord op de Amerikaanse president John F. Kennedy in 1963. Toch is op de Nederlandse televisie die avond nauwelijks iets van dit schokkende wereldnieuws te merken. “De stuntelige, onbeholpen wijze waarop zowel de KRO als NTS zich gisteravond kweten van hun taak, de kijkers van minuut tot minuut op de hoogte houden van de gebeurtenissen in Dallas rond de moord op president Kennedy, is ronduit ontzettend,” schrijft De Telegraaf. “De televisie raakte duidelijk in paniek en heeft gefaald op een beslissend moment,” volgt De Tijd- en Maasbode. En de Leidse Courant laat weten: “Het is nu wel heel duidelijk dat de televisie nog een jong medium is.”

De stormvloedkering in de Oosterschelde is één van de meest indrukwekkende waterbouwwerken ter wereld. Volgens het oorspronkelijke Deltaplan van 1957 moet de Oosterschelde volledig worden afgesloten met een dam. De afsluiting is in volle gang als in 1970 een groepje opstandige jongeren uit het vissersdorp Yerseke roet in het eten begint te gooien. Met originele acties protesteren zij tegen de afsluiting van ‘hun’ Oosterschelde. Ze weten de belangstelling van de media te trekken en krijgen daarmee aandacht van de landelijke politiek. Door het opkomende milieubewustzijn en de steun van de plaatselijke visserij wordt de roep om een open Oosterschelde steeds luider. Het uiteindelijke compromis is de stormvloedkering; de Oosterschelde blijft niet helemaal open, maar gaat ook niet potdicht.

Geboren in het verkeerde lichaam, tot in de jaren ’70 was er veel onbegrip en onkunde over transseksuelen. Artsen die wilden helpen, werd verweten dat ze sneden in een gezond lichaam. Hun patiënten zouden geestelijk in de war zijn en dus voer voor psychiaters, niet voor hormoonartsen en chirurgen. In veel steden was het volgens een politieverordening verboden zich openbaar te vertonen in kleding van het andere geslacht. Pesterijen en vernedering waren voor sommigen een bijna dagelijkse praktijk. Halverwege de jaren ’70 veranderde alles snel. Het VU ziekenhuis in Amsterdam kreeg de eerste transgenderkliniek ter wereld met een eigen hoogleraar transseksuologie. De pioniers van toen vertellen hun soms schokkende verhaal.

Begin jaren '90 rolt het openbaar bestuur in Limburg van de ene corruptie-affaire in de andere. De Rijksrecherche en de FIOD onderzoeken van tientallen bestuurders hun banden met regionale aannemers en wegenbouwers. Justitie brengt elf bestuurders voor de rechter. Negen van hen worden veroordeeld. Een groter aantal lijkt de dans ontspringen. Twee regionale onderzoeksjournalisten bijten zich vast in de zaak en ontmaskeren de één na de andere wethouder, gedeputeerde of burgermeester. Met ernstige bedreigingen tot gevolg. In Andere Tijden geven de journalisten, een wegenbouwer en rechercheurs een ontluisterend en openhartig inkijkje in corrupt openbaar bestuur.

Zuid-Libanon, 1980. In de vroege kerstochtend van 25 december zien Nederlandse soldaten van vredesmacht Unifil hoe Israelische militairen onder hun ogen Palestijnse infiltranten ombrengen en vervolgens de lijken tot ontploffing brengen. Hun rapport resulteert in een onderzoek van de Verenigde Naties. De VN concludeert: u hebt niet gerapporteerd wat u zag, maar wat u dacht te zien. De Nederlandse militairen blijven verbaasd achter.

Je stond op met een lege maag en je moest maar zien of je ergens aan kon komen”, herinnert Tilly Riemersma zich de Hongerwinter. “Honger? Dat is een soort knagend gevoel. Altijd op zoek naar eten. Je ging nooit met een volle maag naar bed”, vertelt Aad van Vondelen als je hem vraagt hoe het is om echt honger te hebben. “Ik zeg altijd: ‘Honger zit in je tenen.’ Hoeveel slachtoffers de Hongerwinter precies heeft gemaakt is niet bekend, maar uitgegaan wordt van zo’n zestienduizend doden.