Maklowicz on the go

Łagodny, morski klimat podzwrotnikowej Madery tworzy idealne warunki do uprawy roślin. Różne ich egzotyczne gatunki przywozili na wyspę ze swoich zamorskich podróży Portugalczycy. Dzięki temu oraz wulkanicznej glebie Madera jest dziś prawdziwym zielonym ogrodem. Robert Makłowicz prezentuje trzy główne i historycznie ważne uprawy Madery: trzcinę cukrową, winorośl oraz banany. Z tej pierwszej, częściej niż cukier, wyrabia się dziś aguardente de cana czyli rum. Tej drugiej wyspa zawdzięcza swój najsłynniejszy produkt – wino madera. Banany natomiast podaje się tu chętnie np. jako dodatek do głębinowej ryby zwanej peixe espada – właśnie pałasz octowo-czosnkowy jest daniem głównym odcinka.

Pierwszymi oficjalnymi gośćmi archipelagu byli Portugalczycy, do których Madera i dużo mniejsza od niej wysepka Porto Santo należą do dzisiaj. W ciągu następnych wieków walory tego rajskiego miejsca na Atlantyku miały okazję docenić tak znakomite osobistości, jak Krzysztof Kolumb, cesarzowa Sissi, cesarz Karol Habsburg czy Sir Winston Churchill. Kto wie, być może również nasz XV-wieczny król Władysław Warneńczyk?Podróżnik i smakosz z Krakowa odnajduje na wyspie ślady jej słynnych gości, odwiedza uczęszczane przez nich miejsca i delektuje się przysmakami, którymi ich tutaj karmiono. W menu odcinka m.in. prego no bolo do caco, czyli wołowina w chlebie pieczonym na kamieniu, oraz picado z papryką.

Do stolicy Madery turyści wkraczają zwykle od strony portu – przybija tu wiele cruiserów, ogromnych statków wycieczkowych, odbywających rejsy między Europą a Afryką czy Ameryką. Położony blisko portu miejski targ spożywczy kusi mnogością egzotycznych owoców. Krytyk kulinarny z Polski zasięga informacji na ich temat u sprzedawcy i próbuje nowych smaków. Po krótkim wypadzie na piaszczyste plaże pobliskiej wyspy Porto Santo, wraca do historycznej części Funchal, gdzie w Fortecy Św. Jakuba przyrządza z kupionego na targu tuńczyka miejscowe danie o nazwie caldeira. Na koniec wizyta u znanego w Funchal szefa kuchni Octávio Freitasa i degustacja jego wariacji na temat kuchni Madery.

Największa wyspa afrykańskiego wybrzeża Morza Śródziemnego to dziś przede wszystkim wakacyjny kurort turystyczny. Smakosz i podróżnik z Polski jej zwiedzanie zaczyna jednak od dawnej twierdzy w Houmt Souk, z którą wiąże się dramatyczna XVI-wieczna historia. Teraźniejszość miasta odnaleźć można bez trudu na miejskim targu; sprzedaż ryb odbywa się tu w formie licytacji. Kolejną niespodzianką berberyjskiej i arabskiej Dżerby jest liczna tutejsza społeczność żydowska i najstarsza w całej Afryce synagoga El-Ghriba, której początki sięgają VI wieku przed Chrystusem. Wśród kulinarnych atrakcji odcinka: tradycyjnie, ręcznie tłoczona oliwa, kuskus rybny i wyrabiane na miejscu sery. Danie główne: marchewka z berberyjską harissą.

Rdzenna ludność Maghrebu zamieszkuje dziś głównie południową, pustynno-górzystą część Tunezji. Zachowało się tam wiele wspaniałych ksarów – obronnych wiosek z piętrowo budowanymi spichlerzami. W okolicach miasta Matmata zwiedzać można natomiast autentyczne domostwa troglodytów – wyżłobione pod ziemią korytarze i pomieszczenia mieszkalne. Wiele z tych egzotycznych elementów południowotunezyjskiego krajobrazu posłużyło jako sceneria słynnej sagi „Gwiezdne wojny”, którą George Lucas kręcił w tych okolicach w latach 70-tych i 90-tych. Na filmowej planecie Tatooine zaglądamy do jadalni Luke’a Skywalkera i kosmicznego miasteczka na pustyni, gdzie towarzyszył mu Obi-Wan Kenobi. W takich okolicznościach Robert Makłowicz przyrządza fantastyczno-naukowego kurczaka po berberyjsku.

Długi burnus z wielbłądziej wełny i szesz (zawój na głowę) – to nieodzowne elementy ubioru pustynnego beduina, w którego wciela się krytyk kulinarny z Krakowa, docierając na obrzeża największej pustyni świata. Z wielbłąda przesiada się do bardziej praktycznego samochodu terenowego; zdąży dzięki temu odwiedzić bajeczną górską oazę Chebika, zjawiskowe słone jezioro Chott El-Jerid, czy bujne gaje palmowe wokół miasta-oazy Tozeur. Kolejne przystanki na szlaku podróży to przetwórnia daktyli, medyna, miejski targ i kawiarnia w Tozeur. Na deser – nadziewane daktyle i zachód słońca na saharyjskich wydmach.

Wulkaniczne pochodzenie Lanzarote widać na wyspie niemal wszędzie. Szczególnie imponujące są te widoki w Parku Narodowym Timanfaya i w grotach Jameos del Agua. Robert Makłowicz je obiad z ryb i mięs pieczonych na wulkanicznym ruszcie; spotyka tam też dzieła Cesara Manrique, wybitnego artysty związanego z wyspą. Na plantacji opuncji ma okazję przyjrzeć się z bliska koszenili – owadowi, z którego wyrabia się barwnik, również… spożywczy. W wulkanicznym żwirze Lanzarote uprawia się też winorośl; warto spróbować miejscowych win z najstarszej na wyspie winiarni, założonej w XVIII wieku. Danie główne odcinka, przygotowane własnoręcznie przez Roberta, to miejscowa specjalność: ziemniaki w łupinach gotowane w soli, z czerwonym sosem paprykowym.

Niewiarygodne, ale prawdziwe – na pozbawionej gleby, suchej wyspie świetnie sobie radzą rolnicy i hodowcy. Krytyk kulinarny z Krakowa ocenia efekty pracy jednych i drugich – głównie te jadalne. Paletę wyspiarskich smaków uzupełniają ryby – których w oceanie nie brakuje – oraz wino, rzecz dość niezwykła w tej szerokości geograficznej, białe i czerwone, wyjątkowo udane dzięki wulkanicznym minerałom miejscowego terroir. Na talerzu Roberta Makłowicza pojawiają się kanaryjskie przekąski tapas, zupa rybna z odmiany strzępiela, sery z mleka koziego, owczego i krowiego oraz krewetki z czosnkiem, smażone w całości rybki gueldes i małże lapas. Smacznego!

Uważane przez starożytnych Greków za raj na ziemi Wyspy Kanaryjskie, pod wieloma względami mogą się takie wydać i dzisiaj – szczególnie Lanzarote, której zabudowa harmonijnie komponuje się z naturą, o co zabiegał XX-wieczny architekt i malarz, Cesar Manrique, twórca dzisiejszego oblicza wyspy. Smakosz z Krakowa odwiedza m.in. jej stolicę, Arrecife, gdzie na śniadanie zamawia niezbyt dietetyczny hiszpański przysmak churros con chocolate. Na miejskim targu kosztuje suszonych ryb i krewetek, w muzycznej kafejce zamawia 4 rodzaje miejscowej kawy, zagląda na organizowany w poście karnawał i odwiedza rodzinę mieszkających na Lanzarote Polaków, w których gościnnych progach przyrządza tuńczyka z rusztu zielonym sosem oraz poznaje legendarną miejscową przekąskę – gofio.

W roku diamentowego jubileuszu królowej Elżbiety II, która zasiadła na brytyjskim tronie 60 lat temu oraz roku igrzysk olimpijskich w Londynie, Robert Makłowicz odwiedza miejsca związane z monarchią, brytyjską kulturą i tradycją, również kulinarną. Na trasie podróży pojawia się diabelski młyn London Eye, Pałac Buckingham i podmiejska rezydencja królowej Windsor Castle, szkoła w Eton i stadion olimpijski (w budowie). Smakosz z Krakowa odwiedza królewskich dostawców serów i delikatesów oraz najstarszy w mieście sklep z herbatą. Własnoręcznie gotuje też popularne w epoce wiktoriańskiej indyjskie danie z ryżem i wędzonym łososiem – Kedgeree.

Krytyk kulinarny z Krakowa odwiedza po latach miejsca wokół Londynu, wspominając swój pobyt w Anglii w roku 1989, kiedy to pracował przy budowie centrum handlowego w Kingston upon Thames jako m.in. operator wózka widłowego. Sentymentalną podróż prowadzi też do eleganckiego Richmond, do londyńskiego South Bank Centre, do Covent Garden i na targ Borough Market. Co nie było możliwe wówczas, udało się teraz – wizyta w jednej ze słynnych pracowni krawieckich przy Savile Row, gdzie szyty na miarę garnitur kosztuje kilka tysięcy funtów! W menu odcinka m.in. boczek wieprzowy ze skórką i wodorostami czy Lamb vindaloo –jagnięcina w południowo-indyjskim sosie octowo-czosnkowym.