Ta Stekia: Istories Agoraiou Politismou

Ένα φάντασμα πλανιέται στην οδό Μάρνης. Το φάντασμα του ΡΟΔΟΝ LIVE. Οδός Μάρνης 24. Το κτίριο των μεταλλάξεων. Ιστορικός κινηματογράφος B προβολής και αποθήκη ηλεκτρικών συσκευών. Το 1987 μετατρέπεται στο πρώτο καθαρόαιμο live venue της πρωτεύουσας. Μέχρι πρότινος, οι σποραδικές ροκ συναυλίες πραγματοποιούνταν σε τσίγκινα γήπεδα μπάσκετ και μικροσκοπικά κλαμπάκια άθλιων τεχνικών προδιαγραφών. Το Ρόδον «άνθισε» στις 5 Νοεμβρίου του 1987 σαν φυσική αναγκαιότητα ενός, σχεδόν, έρημου συναυλιακού κήπου που διψούσε για ζωή! Νέοι κάθε ηλικίας συρρέουν για να ακούσουν τα μεγαλύτερα ονόματα της ροκ εν ρολ (και όχι μόνο σκηνής) όπως ο Iggy Pop, ο Nick Cave, οι Pixies και ο Screamin Jay Hawkins. Το Ρόδον λειτουργεί όμως και σαν ιδιότυπο «μουσικό θερμοκήπιο» με τις Τρύπες, τα Ξύλινα Σπαθιά, τους Nightstalker, τους Last Drive να συστήνονται στο αθηναϊκό κοινό και να δημιουργούν ηχητικές εκρήξεις αδρεναλίνης.

Ο πατσάς: Ένα κοκτέιλ δηλητηρίων; Η «λύση» για τη συνέχιση της νύχτας με «ένοπλα μέσα» ή ένα υψηλής μαγειρικής τέχνης έδεσμα φτιαγμένο αποκλειστικά για μερακλήδες; Όπως και να νοηματοδοτείται ένα είναι σίγουρο: Το πατσατζίδικο αποτελεί αυτή την αταξική γκρίζα ζώνη που έλκει σαν μαγνήτης τους καλλιτέχνες, την εργατιά, το λούμπεν και την μπουρζουαζία! Το πατσατζίδικο ορίζει μια όαση αυθεντικής λαϊκότητας σε ένα αστικό τοπίο που πλαισιώνεται από ανέκφραστους, απρόσωπους και, μάλλον, αντιαισθητικούς χώρους εστίασης και διασκέδασης. Οι άνθρωποι του πατσατζίδικου γνωρίζουν καλά τα μυστικά και την καταγωγή που αυτή η ιδιαίτερη σούπα κουβαλά μαζί της και που αποτελεί το «μήλον της έριδος» μεταξύ των Αθηναίων και Θεσσαλονικιών ειδικών του πατσά. Άραγε ποιοι από τους δύο κατέχουν καλύτερα την τέχνη της;

Στις αρχές του 60 το ορμητικό «Νέο Κύμα» έρχεται (μέσω της κινηματογραφικής «Nouvelle Vague») από τη Γαλλία για να ταράξει τα ελληνικά μουσικά ύδατα. Ο χώρος που θα φιλοξενήσει αυτό το νέο μουσικό είδος είναι η μπουάτ. Ένα μικρό, μουσικό κουτί. Λιτό, απέριττο, άμεσο και αληθινό. Οι μπουάτ στεγάζονταν στην Πλάκα, στη συνοικία των Θεών. Η μουσική ποιότητα και η ιδιαίτερη ενέργεια που χαρακτήριζαν τη μουσική των μπουάτ ξεκινούσαν από την οδό Θόλου, κατηφόριζαν τα σκαλοπάτια της Μνησικλέους και κυριαρχούσαν σε όλο το μήκος και πλάτος της «Οδού των Ονείρων». Ένα πιάνο, μια κιθάρα ή μια φυσαρμόνικα, λιγοστά καθίσματα και μία φωνή εγκαινίαζαν ένα νέο τρόπο ιερής επικοινωνίας μεταξύ των τραγουδιστών και των θαμώνων, εντελώς απογυμνωμένο από πομπώδη μουσικά εφέ. Στη μπουάτ έσμιγαν οι εργάτες με τους φοιτητές και τους καλλιτέχνες, ένα φαινομενικά ετερόκλητο κράμα ανθρώπων που όμως αναζητούσε το νέο, το ανεπηρέαστο και το διαφορετικό.

Το δισκάδικο: Χώρος συνεύρεσης των «άρρωστων» μουσικόφιλων. Τα ράφια του ορίζουν την «απόλυτη φαντασμαγορία του εσωτερικού χώρου», ενώ οι προθήκες του μοιάζουν με ορθάνοιχτα παράθυρα που βλέπουν προς έναν μαγευτικό μουσικό κόσμο. Το δισκάδικο είναι ο τόπος των αντιθέσεων. Πώς αλλιώς δικαιολογείται η αρμονική συνύπαρξη του Elvis Presley με τον Τάκη Καρναβά και του Frank Zappa με τους Nirvana και τον ΛεΠα; Εντός αυτού του ιδιαίτερου χώρου θα συναντήσει κανείς όλο το φάσμα της «δισκόπληκτης» ανθρωπογεωγραφίας. Πιτσιρικάδες που ανακαλύπτουν τη μαγεία τις μουσικής, μοναχικούς ανθρώπους που βρίσκουν στο δισκάδικο ένα οικείο απάγκιο αλλά και μανιώδεις συλλέκτες που αναζητούν το ζωογόνο «ναρκωτικό» τους!

Μιλώντας για τα «κλαρίνα» μιλάμε για έναν κόσμο που μεγαλούργησε όλον το 20ο αιώνα. Δημοτικά κέντρα, πανηγύρια, καλλιτεχνικές συμπράξεις «ιερών τεράτων» (μουσικών και τραγουδιστών) και μια πλούσια δισκογραφία συνθέτουν ένα ιδιαίτερο σύμπλεγμα που αποκαλείται δημοτική μουσική παράδοση. Ο λαϊκοδημοτικός κόσμος είναι εδώ με όλους τους μετασχηματισμούς του. Μέσα από τις ειλικρινείς και τις από καρδιάς αφηγήσεις τους, σημαντικοί εκπρόσωποί του θα βρίσκονται μαζί μας.

Πιστοί στο ραντεβού τους με το επιβατικό κοινό οι οδηγοί ταξί μετατρέπουν, μοιραία, το όχημά τους στο κατεξοχήν «κινούμενο στέκι». Το ταξίμετρο γράφει την ταρίφα, το κοντέρ αμέτρητα χιλιόμετρα ενώ οι οδηγοί καταγράφουν στην μνήμη τους αμέτρητες ιστορίες και περιστατικά από την επαφή τους με τους θαμώνες –επιβάτες. «Υπουργοί, εγκληματίες, γυναίκες ελευθέρων ηθών, φτωχοί, μεθυσμένοι, στριφνοί και χαρούμενοι» παρελαύνουν από το ταξί συνθέτοντας ένα πολύχρωμο ανθρώπινο γαϊτανάκι. Οι «Πανεπιστημιακοί του δρόμου» λίγο πριν συγγράψουν ένα βιβλίο για τα μυστικά, τα «τυχερά» και τα ενδιαφέροντα στοιχεία του επαγγέλματός τους, μοιράζονται μαζί μας σκέψεις και συναισθήματα.

«Από το καφενείο ξεκίνησαν όλα» ισχυρίζεται ο πρόεδρος των καφεπωλών Ιωάννης Κατσόγιαννης. Ο κατεξοχήν κοινωνικός χώρος εμφανίζεται στη δημόσια σφαίρα από τα χρόνια της αρχαίας Αγοράς όταν οι πολίτες συγκεντρώνονταν σε αντίστοιχους χώρους για να ακούσουν τις ειδήσεις της ημέρας. Οι «κοινωνικές μικρογραφίες» του ελληνισμού διατρέχουν αδιαλείπτως την ιστορία του λειτουργώντας ως «παρατηρητήρια» και ως «αναβατήρες» που μερικές φορές υψώνουν και κατέβαζουν κυβερνήσεις αλλά και ως οι πλέον ταυτόσημοι χώροι με την έννοια της παρέας. Ήχοι, μυρωδιές και συναισθήματα κατακλύζουν αυτά τα «ζωντανά κέντρα» που δεσπόζουν επιβλητικά σε κάθε γειτονιά της Αθήνας και της επαρχίας.

To facebook: Πεδίο επικοινωνίας ή αποξένωσης; Χώρος ψευδαίσθησης ή εναλλακτική μορφή διαμεσολάβησης; Μέσο κοινωνικοποίησης για τους μοναχικούς, ιδανική εστία για τους νάρκισσους, τα «φρικιά», τους αμφισβητίες, τους ροκάδες, τους λαϊκούς, τους νέους, τις μαμάδες και τους μπαμπάδες τους: Ένας αλάνθαστος κοινωνιολογικός τόμος σε συνέχειες! Γοητευτικός, ετερόκλητος και αντιφατικός, ο χώρος του facebook αποτελεί ένα διάλειμμα από την καθημερινότητα έναν «πειρατικό διαδικτυακό σταθμό», «μια καθημερινή εφημερίδα».

Τι είναι τελικά οι λέσχες φίλων; Ίσως οι τελευταίες εναπομένουσες χαραμάδες αθωότητας και επιστροφής στην χαμένη μας παιδική ηλικία. Εκεί όπου οι παρέες γράφουν ανεξίτηλα τη δική τους ιστορία βρίσκοντας την δική τους πατρίδα.

Τα πρώτα δελτία του ΠΡΟΠΟ άρχισαν να διατίθενται σε μικρά μαγαζιά όπως γαλατάδικα και ψιλικατζίδικα της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και του Πειραιά στα τέλη της δεκαετίας του 50. Σταδιακά, τα πρώτα προποτζίδικα εμφανίζονται στις γειτονιές και από τότε μέχρι σήμερα συντροφεύουν αδιαλείπτως τους επίδοξους κυνηγούς της Θεάς Τύχης! Το μικρό ή μεγαλύτερο αντίτιμο του δελτίου συμμετοχής, είναι ένα εισιτήριο στο άγνωστο και μια αφορμή για μία καλημέρα, μία συζήτηση, μία επικοινωνία με τον διπλανό διεκδικητή του «άπιαστου». Τα προποτζίδικα μοιάζουν με «εφήμερες πατρίδες» με μαγικούς τόπους μετάβασης από την μουντή καθημερινότητα στον κόσμο της επιθυμίας μας! Φιλοξενούν συμπεριφορές, αγωνίες και ορίζουν τα στέκια της συναναστροφής και της ελπίδας.

Στοές: Οι εγκεφαλικές συνάψεις, οι αρτηρίες, ο λαβύρινθος και το ασυνείδητο της πόλης. Οι στοές της Αθήνας μοιάζουν με την ανοιχτή παρένθεση στην πολύβουη μεγαλούπολη και με παρασκήνια της κεντρικής αστικής σκηνής. Είναι η φωλιά για τους αργόσχολους, ένα σύντομο πέρασμα για τους βιαστικούς αλλά και ένας τόπος που άλλοτε έσφυζε από ζωή.

Η απελευθέρωση, η απενοχοποίηση και η έκφραση είναι έννοιες ταυτόσημες με τον χορό. Έτσι, μοιραία, οι σχολές χορού ορίζουν τον ιδανικό τόπο για όσους θέλουν να δραπετεύσουν για λίγο από την ανία της καθημερινότητας. Αποχωριζόμενοι για λίγο τα συμβατικά ρούχα, οι απανταχού χορευτές και χορεύτριες (επαγγελματίες και μη) φορούν τα κοστούμια και τα παπούτσια του χορού. Από την πρώτη μελωδία, οι αισθήσεις ξυπνούν, τα κορμιά συντονίζονται, το πνεύμα και η ψυχή παραδίδονται άνευ όρων σε μια ακαταμάχητης γοητείας ιεροτελεστία: την μαγεία της χορευτικής κίνησης.

Ελεύθερα πνεύματα που αντιτίθενται στα στερεότυπα και την αβεβαιότητα του επαγγέλματός τους, πιστοί υπηρέτες της Τέχνης, αφηγητές της λύπης, της χαράς, του δράματος, εκφραστές της λύτρωσης, εκπρόσωποι της κάθαρσης. Πολλοί από αυτούς συχνάζουν στο Σπίτι του Ηθοποιού, το δικό τους στέκι, το «στολίδι» της Αθήνας όπως το αποκαλούν οι γείτονες της Αλκαμένους. Εκεί στεγάζονται αναμνήσεις, εξομολογούνται ανείπωτα μυστικά, εκφράζονται προβληματισμοί, αγωνίες και γεννιούνται όνειρα καλλιτεχνικά. Αυτά που τρέφουν και νοηματοδοτούν την ύπαρξή ενός ηθοποιού. Τραγούδια, καλλιτεχνικά δρώμενα και συναισθηματικές μαζώξεις όλα χωράνε εδώ. Το Σπίτι του Ηθοποιού ορίζει ένα καλλιτεχνικό καταφύγιο, έναν τόπο συνάντησης, έναν χώρο που οι τοίχοι του εσωκλείουν μιαν ακαταμάχητη συναισθηματική ζεστασιά. Ένα σπίτι προσιτό σε ανοιχτές ψυχές.

Τα βιβλία που στριμώχνονται άναρχα στα ράφια ενός παλαιοβιβλιοπωλείου ανοίγουν διαλόγους. Συγγραφείς παλαιότερων και νεότερων εποχών , λησμονημένοι και αναγνωρισμένοι, νεκροί ή ζωντανοί, «συνομιλούν» με τους αναγνώστες τους. Βασική συνθήκη πραγμάτωσης αυτής της ιερής επικοινωνίας είναι η μύηση στην υπέρτατη ιεροτελεστία: εκείνη της αφής, της όσφρησης, της περιπλάνησης στο βιβλίο και τον κόσμο που περικλύει εντός του. Στο παλαιοβιβλιοπωλείο δεν υπάρχει χρόνος ή μάλλον λειτουργεί με τους δικούς του ρυθμούς. Κρίνεται αναγκαίο να τον αγνοήσεις παραδομένος στη μαγεία του βιβλίου και των σελίδων του, κατακτώντας έτσι την αθανασία που ζει μέσα σε αυτά. Κι αυτό γιατί οι χώροι του παλαιοβιβλιοπωλείου είναι κιβωτοί που διασχίζουν τον χρόνο μέσα στο «αρχιπέλαγος της γραφής το οποίο σηκώνει κύματα γνώσης, φαντασίας και εμπειρίας».

Λεμόνια Πόρου, φιρίκια Πηλίου, λάχανα Χαλκίδας, πατάτες Τρίπολης, ντομάτες Κρήτης. Μυρωδιές στον αέρα. Πανδαισία χρωμάτων, οσμών και γεύσεων που ταξιδεύουν από την γη της παραγωγής στους τόπους της κατανάλωσης. Η λαϊκή αποτελεί έναν σημαντικό θεσμό στην ιστορία της σύγχρονης πόλης. Τον πρωτοσυναντάμε στα μέσα της δεκαετίας του 20 όταν τα κοριτσόπουλα αγοράζουν λουλούδια, οι υπηρετριούλες γεμίζουν το καλάθι της ημέρας και οι κυράδες επιδίδονται σε κοσμικές συναντήσεις. Σταδιακά, στο πέρασμα του χρόνου ο ρυθμός εξέλιξης της λαϊκής αγοράς συνυπάρχει με τις αλλαγές που συντελούνται στο εσωτερικό της νεοελληνικής κοινωνίας. Έτσι, το εμπόριο του δρόμου ορίζει έναν ανοιχτό ορίζοντα όπου όλα είναι ορατά: οι ταξικές αντιθέσεις, τα αδιέξοδα, η πολυπολιτισμικότητα, στοιχεία που μετατρέπουν την λαϊκή σε ένα σύγχρονο πολύχρωμο αστικό ψηφιδωτό.

Η Αθήνα ως σύγχρονη πρωτεύουσα είναι ένα σταυροδρόμι διαφορετικών ιδεών και πολιτισμών. H κάμερα της εκπομπής συναντάει όσους ζούνε σε αυτήν την πόλη, ανεξαρτήτως εθνικότητας και καταγράφει μιά σκληρή πραγματικότητα που, παρόλη την βαρβαρότητα της, αποπνέει τρυφερότητα και αγάπη. Συνάνθρωποι μας που βιώνουν κοινωνικό ή οικονομικο αποκλεισμό, στερημένοι από βασικά αγαθά και στοιχειώδεις υπηρεσίες, επιβιώνουν ποικιλοτρόπως στο “περιθώριο” της πόλης. Μόνο που πλέον το “περιθώριο” βρίσκεται αναπόφευκτα στο ¨κέντρο¨ και ο κόσμος διαρκώς και απόφευκτα αλλάζει. Και εμείς, αλλάζουμε μαζί του, αφήνοντας πίσω μας στεροτυπικές εικόνες και επικοινωνιακά κλισέ του συρμού. Το θέμα του επεισοδίου θα μπορούσε κάλιστα να είναι η λαχτάρα για τη ζωή.