VPRO Backlight

Doet complexiteit ons de das om? Is Nederland onbestuurbaar aan het worden? Noem een overheidsdossier en het zit muurvast. Waar de meeste vingers wijzen naar de politiek, wordt de echte reden niet vaak genoemd: we hebben het allemaal te complex gemaakt. Een blik op vastgelopen dossiers met schrijver Ilja Leonard Pfeijffer, algemeen directeur Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Abdeluheb Choho, internationaal kunstenaarscollectief Cascoland, BuitenDelen, stichting Erfpachters Belangen Amsterdam en de bewoners van camping Het Wad op de Afsluitdijk.

Nu de roep om duurzaamheid en het behoud van onze planeet steeds luider wordt, staan we voor een cruciale uitdaging: hoe repareren we onze kapotte consumptiemaatschappij? Een duik in deze prangende kwestie met fanatieke burgers, avontuurlijke ondernemers, topontwerpers en megarecyclers die allen werken aan een wereld zonder wegwerptroep. Met: Gerri Eickhof, Christien Meindertsma, Laetitia Vasseur, Benjamin Sprecher, Marieke Eyskoot en Ruud van het Repair Café Rotterdam.

In een tijd waarin de depressiecijfers stijgen, groeit de behoefte aan nieuwe verhalen die weer betekenis geven en het gevoel van verbondenheid bevorderen. Een duik in die zoektocht met Nederlanders van verschillende generaties die op hun eigen unieke manieren betekenis proberen te vinden in het leven. Hoe beïnvloedt het vormgeven van ons verhaal ons welzijn? Met bewoners Hans en Helène uit Heerenwaarde, verhalenverteller Sahand Sahebdivani, alleenstaande moeder Iris Zonneveld, mediamaker Bob Morskate en pastor Zwanine Siedenburg.

Nederland was ooit koploper op het gebied van water, woningbouw en emancipatie, maar we zakken op de ranglijsten. Drie krachtige ideeën in het buitenland laten zien hoe het anders kan. Sociale woningbouw is voor bijna iedereen in Oostenrijk de norm, kan dat ook in Nederland? IJsland prijkt al vele jaren bovenaan internationale lijsten als het gaat om gendergelijkheid. In Nigeria richt een architect zich op het ontwerpen en bouwen van betaalbare, duurzame en lokaal gebouwde drijvende architectuur. Met burgemeester van Graz Elke Kahr, presidentsvrouw van IJsland Eliza Reid en architect Kunlé Adeyemi.

Zijn er noodoplossingen om de opwarming van de aarde te verminderen? En welke risico's brengen die met zich mee? Stephane Kaas reist af naar de Amerikaanse westkust, de poolcirkel en de Noordzee en spreekt wetenschappers en start-up ondernemers die met innovatieve technologieën proberen de aarde af te koelen. Wie beslist voor welke technieken we kiezen om te proberen de planeet te koelen? Met onder anderen: Vesta Earth, David Keith, Asa Larsson Blind, Emilie Reuchlin, Thomas Rammelt, Claudia Wieners en Jeroen Oomen.

Het is tegenwoordig levensgevaarlijk om journalist te zijn en jounalistieke samenwerking is de enige manier om het vak uit te kunnen blijven oefenen. Het daarvoor opgerichte collectief Forbidden Stories is in Jordanië. Bedreigde journalisten kunnen hun gevoelige informatie in een digitale kluis onderbrengen. Op die manier wordt de informatie veiliggesteld voor het geval ze hun werk zelf niet kunnen afmaken. En in Azerbeidzjan zet een consortium het onderzoek van vier door de autoriteiten gearresteerde journalisten voort. Met Laurent Richard, Bastian Obermayer en Frederik Obermaier.

De Europese grenzen zijn opgeheven, er ligt een uitgebreid treinnetwerk en toch blijkt het zeer moeizaam om met de trein Europa te doorkruisen. Systemen en politieke ambities sluiten niet op elkaar aan. Er is een tekort aan arbeidskrachten en materialen en nationale belangen lopen niet in lijn met Europese idealen. Verschillende treindromers en -doeners laten zien hoe zij dit willen oplossen. Met Jon Worth, Kurt Bauer, Elmer van Buuren en Pier Eringa.

Na decennia van globalisering zijn er veel industrieën uit Europa verdwenen, maar scheepsbouwer Royal Bodewes aan het Winschoterdiep houdt al meer dan 200 jaar het hoofd boven water. Het bouwt zelfs aan een schip voor een Aziatische klant. Made for Taiwan, in plaats van in Taiwan. Zijn de rollen omgedraaid? Werknemers uit alle windstreken bouwen in ploegendienst aan vijf schepen tegelijk. Het bedrijf doet alles nét anders en is wars van poespas. Er staat een nieuwe generatie klaar om het familiebedrijf over te nemen: de zussen Nienke en Carlijn Bodewes zijn vastbesloten om níét de laatste generatie te zijn die het bedrijf drijvende houdt.

Er is inmiddels zoveel kleding in de wereld dat de komende zes generaties ermee gekleed kunnen worden. Vier pioniers willen de weerbarstige kledingindustrie verbeteren. Annemieke Koster produceert nieuw textiel van lokale, hergebruikte vezels en afgedankt textiel. Caterina Occhio probeert luxe merken als Chloe, Armani en Aspesi te verduurzamen en socialer te maken. Lara Wolters pleit al bijna vijf jaar in het Europees Parlement voor transparantere productieketens. Ex-fast fashion influencer Sara Dubbeldam klaagde Primark aan voor misleidende reclame.

Wat moet progressief Europa aan met de grote ruk naar rechts? Hoe kan het dat de woorden die de internationale rechts-nationalistische beweging gebruikt zoveel lijken op die van de progressieven. Publicist en politiek activist Naomi Klein verdiepte zich naar aanleiding van een persoonsverwisseling in de wereld van complotdenkers en extreemrechts. Ze schreef er het 'zelfonderzoek'-boek Dubbelganger, een reis naar de spiegelwereld over. Ze verkent die spiegelwereld en onze politieke toekomst.