VPRO Backlight

Hoe organiseer je digitale verkiezingen in een Afrikaans land, waar nog nooit gestemd is? In Tegenlicht een portret van de wanhopige poging van België, de EU, de VN en Kongo zelf om het land verkiezingsklaar te maken.

Op 14 december 2004 krijgt George Tenet, het voormalige hoofd van de CIA, uit handen van President Bush persoonlijk de prestigieuze 'Presidential Medal of Freedom'. Veel CIA-medewerkers reageren verbaasd: niet lang daarvoor had Tenet zijn ontslag aan moeten bieden omdat zijn informatie over massavernietigingswapens in Irak niet bleek te kloppen. Op basis van die foute informatie had Colin Powell de VN toegesproken en de weg vrijgemaakt voor een aanval op Irak. De documentaire 'Het schimmenspel na 11 september' legt de machtstrijd bloot tussen de CIA en vice-president Dick Cheney. Cheney wilde na 11 september koste wat kost bewijzen hebben om Irak aan te kunnen vallen. Een tijdlang hield George Tenet vol dat de CIA geen bewijs voor massavernietigingswapens kon vinden. Uiteindelijk bezweek hij onder de druk van Cheney en Rumsfeld en ging om. Tot grote woede van veel CIA-medewerkers.

Het is zes uur ’s morgens. Othman Amarnis, 27 jaar, gaat de dienstingang van een groot kantoorgebouw in het centrum van Den Haag binnen. Hij vertelt de bewaker dat hij een afspraak heeft met het schoonmaakbedrijf en loopt door. Hij stapt een willekeurige lift in en loopt zoekend over de nog verlaten kantoorvloeren. Wanneer hij een eenzame schoonmaker ziet stelt hij zich voor en zegt: “Hallo, Othman Amarnis FNV bondgenoten, mag ik even met u praten?” De schoonmaker kijkt hem niet begrijpend aan. “I am from the union, I fight for you!” herhaalt Othman. De schoonmaker kijkt verschrikt om zich heen en gebaart Othman met hem mee te gaan naar een diepe kast voordat hij iets durft te zeggen...

Het Jongerenloket Rotterdam ligt midden in het Rotterdamse Centrum van de stad. Buiten, tussen de rijbanen van de Westblaak in, oefenen jongeren op een skatebaan en dromen van beroemd worden. Binnen, in het Jongerenloket, hebben het Centrum voor Werk en Inkomen en de gemeente Rotterdam (o.a. de Sociale Dienst) hun krachten gebundeld om te doen wat mogelijk is voor werkzoekende Rotterdammers van 16 tot 23 jaar. In Tegenlicht een verslag vanuit de spreekkamers van het jongerenloket. Hier wordt zichtbaar hoe de kansen om te slagen, in onze maatschappij anno 2006, er voor veel jongeren uitzien. Alle variaties passeren de revue: ze zijn te snel van school gegaan, nemen dan een schoonmaakbaantje of werk in een supermarkt, worden te duur en willen nu een uitkering. Of: ze hebben ingeklemd tussen twee ruziënde ouders geleefd en niet de mogelijkheid gehad om zich te ontwikkelen, maar wel een enorme motivatie om er iets van te gaan maken: help mij!

De grens tussen Mexico en de VS is waarschijnlijk de meest gesloten en zwaarst bewaakte ter wereld. Duizenden kilometers prikkeldraad, betonplaat, camera’s, hekwerk, uitkijkposten, 4wheeldrives, verrekijkers en kaki uniformen met aan de andere kant duizenden reikhalzende Mexicanen hunkerend naar een mogelijk beter bestaan. Het verdedigingswerk is echter op een punt onderbroken en open. Want dat stukje Amerika is in Indiaanse handen. Bovendien is het woestijn, de Sonora woestijn en geldt als levensgevaarlijk en volstrekt onbegaanbaar.

'Mussolini definieerde fascisme ooit als het samengaan van de macht van het kapitaal en de politieke macht. Wat het huidige Amerika betreft kan je daar nog aan toe voegen: de macht van evangelische christenen en de macht van de media. Alles werkt daar samen in de van God gegeven Amerikaanse missie om de grondstoffen van de wereld te beheersen.'

In de jaren zeventig verliest kritisch links terrein; niemand gelooft meer in de revolutie. In plaats van partijgebonden groepen als Maoïsten, Leninisten en Marxisten ontstaan nieuwe activistische bewegingen die opkomen voor vrouwenrechten, homo's, dieren, huisvesting en de Derde Wereld. Ze vechten tegen kernenergie en voor een beter milieu. Met succes bestrijden tientallen actiegroepen sociale misstanden. Ze slagen erin om een aantal wezenlijke veranderingen in de maatschappij door te voeren. Er kwamen geen kruisraketten, bont werd afkeurenswaardig, vrouwen kregen het recht op abortus, homo's mogen huwen en Zuid-Afrika werd verlost van het apartheidsregime.

Toen hij de Iraanse president Ahmadinejad hoorde verklaren dat de Holocaust een verzinsel was, dacht de Amerikaanse journalist Thomas Friedman: zou Ahmadinejad dat ook durven zeggen als de olieprijs 20 dollar per vat was, in plaats van 60 dollar? En dat zelfde dacht hij toen hij president Chavez van Venezuela tegen George Bush en Tony Blair hoorde zeggen dat ze naar de hel konden lopen.

Deel II van het tweeluik Energy War zal zich richten op de toekomst. Hoe ziet de nieuwe wereldkaart er in ongeveer 2020 uit, als de olie over haar piek heen is? Tegenlicht begeeft zich in het hol van de leeuw: oliegigant Saoedi-Arabië, op zoek naar de eerste tekenen van de Age of Renewables. Hoe bereidt het “Oil-Kingdom” zich voor op de 21e eeuw? Voormalig onderminister van Elektriciteit Dr. Abdulrahman Al Zamil blijkt een verrassende visie te hebben op zonne-energie en olieverbruik.

Er lijkt iets grondig mis met de Tweede kamerverkiezingen 2006. Een groeiend aantal critici vindt dat de campagne "nergens over gaat". Wat het "feest van de democratie" had moeten zijn, wordt door velen calvinistisch tegemoet getreden, zonder de illusie zich met hun stem uit te spreken over de belangrijke vraagstukken van deze tijd. De politici verweren zich heftig tegen deze kritiek. Premier Balkenende sprak onlangs smalend van "een klagende intelligentsia over het niveau van de politiek, je kunt er de klok op gelijk zetten". Heeft Balkenende gelijk en gaat het om niet meer dan voorspelbare, rituele kritiek? Of is er dit keer meer aan de hand dan met de Nederlandse democratie?

De Venezolaanse president Hugo Chávez is op 58-jarige leeftijd overleden. Tegenlicht maakte in 2006 een aflevering over de ideeën van de zelfverklaarde uitvinder van het 'socialisme van de 21e eeuw'.

In Tegenlicht het aangrijpende verslag van de gang van zaken in het belangrijkste Amerikaans militair hospitaal in Irak. In de zwaarbewaakte groene zone in Baghdad worden dagelijks tientallen –zwaargewonde - Amerikaanse soldaten binnen gebracht. Artsen, verplegers en priesters proberen de voortdurende stroom aan gewonde soldaten te behandelen, in leven te houden en bij te staan.

Een aantal jaar geleden maakte Leonard Retel Helmrich, in opdracht van Tegenlicht, een film in Indonesië, dat toen werd opgeschrikt door een aantal terroristische aanslagen. In Vlucht uit de hemel schilderde hij een portret van een ‘pesantren’, een islamitisch jongensinternaat op Centraal Java en slaagde er zo in een inkijk te geven in de wereld van een gematigde islamitische gemeenschap.

Anders dan gebruikelijk heeft de Tegenlicht van Nieuwjaarsavond 2007 de vorm van een magazine. Wat gaat er volgens ons zoal spelen in het komende jaar? Met Felix Rottenberg als moderator presenteert de redactie 'work in progress': capita selecta uit de komende episodes, voor zover daar nu al aan wordt gewerkt:

In januari 2002 werd de Amerikaanse Wall Street Journal correspondent Daniel Pearl ontvoerd in Karachi, Pakistan. The Journalist and The Jihadi - The Murder of Daniel Pearl volgt het spoor terug van Pearls laatste levensjaren en van de radicalisering van moslimstrijder Omar Sheikh in diezelfde periode.

Wat begon als een mogelijke voedselvergiftiging liep binnen enkele weken uit op een wreed spektakel met enorme politieke proporties; Aleksander Litvinenko, voormalig lid van de Russische geheime dienst stierf in november in zijn woonplaats Londen als gevolg van een vergiftiging met radioactief materiaal.

Ruim een jaar geleden sloot de gemeente Rotterdam de tippelzone aan de Keileweg. Het gedogen van straatprostitutie door de overheid was eerder blijk van gemakzucht geworden, dan van de ruimdenkendheid waarmee het geassocieerd werd. Wie het getob rond de afwerkplek gezien had wist dat het hier niet ging om huismoeders die uit eigen vrije wil een centje bij verdienden. Het grootste deel van de prostituees waren verslaafde, getraumatiseerde vrouwen.

Tegenlicht kijkt naar de invloed van religie op het Amerikaanse leven. Te zien is niet alleen hoe de religie zichtbaar is in het dagelijks leven, maar ook in de academische wereld en de politiek, waar het geloof een nog grotere rol speelt dan van de buitenkant al is te zien.

Tegenlicht programmamakers Rudi Boon en Shu Chen Tan bekijken de invloed van conservatieve christenen in de Verenigde Staten op politiek en wetenschap. De religieuze inzichten van deze fundamentalistische gelovigen bepalen in toenemende mate de Amerikaanse agenda, niet alleen op binnenlands gebied, maar ook in de buitenlandse politiek.

Nu de beelden van de executie van Saddam Hoessein een ieder nog scherp voor ogen staan, zendt Tegenlicht de documentaire 'Saddams proces'uit. Drie jaar lang volgde een camerateam het proces van dichtbij, om zo een helder beeld neer te zetten van één van de belangrijkste strafprocessen van deze eeuw. NB Deze uitzending zal ivm met de kijkwijzer en het vroege uitzendtijdstip niet worden herhaald.

Vijanden van het geluk is een getuigenis van persoonlijke moed: de moed om de wereld te willen veranderen en daarvoor de barricades op te gaan. Hoofdpersoon is de 28-jarige Afghaanse Malalai Joya die op verkiezingscampagne gaat voor een zetel in de wolesi jirga, het eerste democratisch gekozen parlement van Afghanistan in 30 jaar.

Kan een land leven zonder zijn eigen geschiedenis te kennen? In april begint, 25 jaar na dato, de langverwachte rechtszaak over de toedracht van de decembermoorden waarbij vijftien vooraanstaande Surinamers werden omgebracht. Maar wie, behalve de nabestaanden, zit er eigenlijk nog op de die lang weggemoffelde waarheid te wachten?

De verkiezingsstrijd in Spanje is in volle gang, als op 11 maart 2004 tijdens de ochtendspits elf rugzakbommen ontploffen in volgepakte treinen tussen de voorstad Alcala de Henares en Atocha in Madrid. Premier Aznar wijst onmiddellijk met een beschuldigende vinger naar de ETA. Maar twee dagen later wordt een groepje Marokkanen opgepakt. Ze worden beschuldigd van betrokkenheid bij de aanslagen, die een wraakactie zouden zijn voor de aanwezigheid van Spaanse troepen in Irak. In heel Spanje gaan miljoenen mensen de straat op om tekst en uitleg van Aznar te eisen. De socialistische oppositiepartij PSOE spint garen bij het oproer: met de belofte dat ze de troepen uit Irak zal terugtrekken, wint de PSOE de verkiezingen van 14 maart. Luis Rodriguez Zapatero wordt de nieuwe premier van Spanje.

Oude wonden doen de dialoog verstommen. Na jarenlange etnische spanningen op de Balkan en een oorlog die de aandacht van de hele wereld vasthield, is het contact tussen de bevolkingsgroepen alleen maar moeilijker geworden. En toch hebben de makers van 'Videoletters' het onmogelijke waargemaakt: mensen die elkaar soms twaalf jaar lang niet durfden te spreken, kijken naar elkaars boodschappen in beeld.

Portret van een groot taboe: de macht van de Israël lobby in de Verenigde Staten.

Deze week in deel 2 analyseert voormalig buitenlandcorrespondent Joris Luyendijk de mechanismen van de berichtgeving op televisie over het Midden-Oosten. Dramatische bomaanslagen, zelfmoordvideo's, stenengooiende Palestijnen en ruziemakende wereldleiders. Als je naar de beelden van het Midden-Oosten op de televisie kijkt, dan slaat er bij de kijker een grote vermoeidheid toe. Door de slepende conflicten, zijn we inmiddels al lang immuun geworden voor het gruwelijke beeldmateriaal uit dat deel van de wereld. Het Midden-Oosten op televisie is voor veel kijkers het ultieme wegzap moment.

Chris Kijne onderzoekt in een gesprek met de Israëlische schrijver Amos Oz de Israëlische ziel, uitkomend bij de huidige gemoedstoestand in het land, vooral in het licht van de nucleaire dreiging uit Iran.

Deel 5 van het zesluik Plaats des oordeels. De documentaire van David Benchetrit is een genadeloos zelfonderzoek van de Israëlische samenleving aan de hand van getuigenissen van gewetensbezwaarde soldaten en burgers. Hebben soldaten en burgers het recht te weten waarom en in wiens naam ze opgeroepen worden voor de strijd, om te doden en gedood te worden?

Deze week in het laatste deel : de nabije toekomst van het Midden-Oosten

De grootste migratie in de geschiedenis van de mensheid vindt nu plaats. Meer dan 130 miljoen Chinese boeren, voor het merendeel jonge vrouwen, verlaten hun dorp op zoek naar werk in de geglobaliseerde economie. Zij vormen het grootste reservoir van goedkope arbeidskrachten ter wereld en zijn de belangrijkste producenten van kleding en andere producten voor de westerse consumenten. In Tegenlicht een portret van een spijkerbroekenfabriek in China

In Carácas: De Informele Stad portretteert Rob Schröder een stad die in veel opzichten exemplarisch is voor de exploderende urbanisatie op continenten als Afrika en Zuid-Amerika. Met de jonge, activistische architecten Alfredo Brillembourg en Hubert Klumpner trok Schröder dit voorjaar door de barrios van Carácas, de sloppenwijken waar Commandante Chávez zijn machtsbasis heeft.

In verband met de actuele ontwikkelingen rond de zaak-Litvinenko vertoont Tegenlicht deze week een update van de eerder vertoonde Tegenlichtaflevering 'In Memoriam Aleksander Litvinenko'. Nieuw in deze uitzending zijn een nog niet eerder vertoond interview met Litvinenko's weduwe Marina en fragmenten uit het nieuws van de afgelopen week rond de verdenking en uitlevering van ex-KGB'er Loegovoj.

De Indiase topeconoom Prahalad vindt dat we op een heel andere manier moeten kijken naar de armen in de wereld. Prahalad: 'Als we de armen niet meer zien als slachtoffer of last, maar ze beschouwen als prijsbewuste consumenten opent zich een wereld van nieuwe mogelijkheden.' Armoede is niet een probleem, maar een kans en als onze multinationals willen overleven dan zullen zij die kans moeten grijpen. In Tegenlicht, de armen als laatste groeimarkt.

Vorige week betoogde de Indiase topeconoom Prahalad dat het bedrijfsleven een sleutelrol kan vervullen in het bestrijden van armoede. Aanstaande maandag geeft Tegenlicht het woord aan de Peruaanse econoom Hernando De Soto.

Het afval dat we lozen verdwijnt niet, er bestaat namelijk geen verdwijnen omdat de aarde een gesloten systeem is. Ons afval lijkt alleen onzichtbaar omdat we het verdunnen met water, bedekken met aarde of weg laten blazen door de wind. Maar uiteindelijk komen we het onvermijdelijk weer tegen in ons drinkwater, de lucht die we inademen, ons voedsel en in ons lichaam. In Tegenlicht de ontwerper William McDonough en de chemicus Michael Braungart over de oplossing voor dit probleem: het principe van afval = voedsel.