VPRO Backlight

In Brabant staat een van 's werelds grootste aanjagers van technologische vooruitgang: ASML. Het levert machines die chips maken op een schaal van maar enkele nanometers. En de wereld schreeuwt om chips. VPRO Tegenlicht kreeg toegang tot het reilen en zeilen bij het high-tech bedrijf.

Christiaan Triebert en zijn zoektocht naar de waarheid. Kan een nieuwe manier van onderzoek doen het vertrouwen in de journalistiek herstellen? De jonge Nederlandse New York Times-journalist Christiaan Triebert gelooft van wel. Hij maakte naam bij onderzoekscollectief Bellingcat en is een specialist in OSINT, Open Source Intelligence, een vorm van journalistiek die gebruik maakt van informatie en bewijsvoering uit openbare bronnen, vaak van internet geplukt dus.

Zoektocht naar denkers en doeners die niet wegduiken voor de grijze golf van morgen, die alternatieve woonvormen bedenken en onderzoeken hoe technologie mensen kan helpen langer zelfstandig te wonen. Als we zo doorgaan is in 2040 een derde van de bevolking grijs, zorgbehoevend en op zoek naar een passende woonvorm. De huidige generatie ouderen zal zich niet laten wegstoppen in grote centra aan de rand van de stad. Overal in het land worden kant-en-klare mantelzorgwoningen in tuinen getakeld als alternatief voor het oude bejaardenhuis en ontstaan alternatieven voor hoe we beter en langer thuis kunnen wonen.

De zon levert in één uur evenveel energie als de hele mensheid in een jaar verbruikt. Waarom óógsten we die dan niet? Ontwerper/kunstenaar Marjan van Aubel pleit voor een 'solar democracy'. De zon is immers van iedereen, dus laten we lampen ontwerpen en produceren die op zon werken, kleding en ramen maken die zonne-energie oogsten en een heuse 'zonnebeweging' beginnen. Op reis naar een zonnige toekomst.

Het kleine Nederland is na de VS de grootste voedselexporteur ter wereld. Fotograaf/documentairemaker Kadir van Lohuizen laat zien wat de belangrijke rol van Nederland in het wereldwijde voedselsysteem is. Waar komt ons voedsel vandaan? Hoe wordt het geproduceerd? Waar brengen we het naartoe? En welke rol speelt Nederland in dit systeem? De wereldwijde voedselproductie is verantwoordelijk voor ten minste 25% van alle uitstoot van broeikasgassen. Hierdoor komt de voedselvoorziening steeds meer onder druk te staan.

Verkenning van de nabije toekomst van de Europese Unie met hoogleraar eigentijdse Europese geschiedenis Mathieu Segers. Nu de oorlog aan de Europese Oostgrens langer duurt rijst de vraag: hoe zal de Unie van morgen eruitzien? Wordt het niet de hoogste tijd voor een versnelde toetreding van Oost-Europese landen tot de Unie, militaire versterking en betere arbeidsomstandigheden voor Oost-Europese werknemers? Sinds het Verdrag van Maastricht (1992) is de Unie steeds 'Oost-Europeser' geworden, maar bleef het Oosten ver weg, zowel in afstand als in mentaliteit. De waarden waar West-Europa prat op gaat, lijken vooral te gelden voor het Westen zelf.

Hoe ziet Afrika er over vijftig jaar uit? Afrikaanse denkers en doeners kijken naar verschillende toekomstscenario's. Grenzen zullen vervagen, nieuwe markten zullen bloeien, mogelijk ontstaat er een groot handelsblok dat Schengen overstijgt. En de bevolking zal groeien naar ruim 4 miljard mensen. Veel Afrikanen zien dit als een enorme kans. Want tegen die tijd heeft Afrika niet alleen de grootste groep jonge consumenten in de wereld, maar ook de grootste arbeidsmarkt in handen, plus een enorme potentie voor het ontwikkelen van groene energie. Met: Achille Mbembe, Amy Jadesimi, Amos Wemanya, Katchie Nzama en Arthur Mutambara.

Het lukt in Nederland niet de kloof tussen de rijken (de hoopvollen) en de armen (de hooplozen) te overbruggen. Geld is macht, geen geld is onmacht, onmacht over je eigen lot. Directeur van de Wiardi Beckmanstichting Tim 'S Jongers weet wat het is om geen hoop te hebben. Hij reist door Nederland, op zoek naar mensen die beide leefwerelden met elkaar verbinden, de zogenaamde kloofdichters. Met o.a. columnist en sociaal werker Emine Ugur, postbode Ahmed Abdillahi, gynaecoloog Erik Steegers, sociaal ontwerper Denise Hardeman en bureaucratische buldog Albert Jan Kruiter.

Overal in de samenleving duiken initiatieven op van mensen op zoek naar manieren om ons land van energie te blijven voorzien. Burgers, ondernemers en collectieven strijden voor democratisering van de energietransitie. Hoe zou een andere machtsverdeling eruit kunnen zien? Met o.a. de FIXbrigade in Amsterdam, supermarktondernemer Ad de Jong in Schoonrewoerd, directeur van Europa's grootste wasserij Gerard van der Kleij, buren Kristel en Gerard in een Larense villawijk, een energiecoöperatie in Zutphen, gedragspsycholoog Reint Jan Renes en toekomstverkenner Siward Zomer.

De Oekraïne-oorlog is z'n tweede jaar ingegaan. Wat doet die oorlog met de Baltische Staten? De Oekraïense president Zelensky meent dat zij als volgende aan de beurt zijn. Hoe is de stemming in grensland Estland? Dat land wordt alleen door de rivier de Narva gescheiden van Rusland. Tot 24 februari 2022 was er levendig verkeer tussen de stad Narva en Ivangorod, de Russische stad aan de overkant. Met stadsarchitect Ivan Sergejev, de jonge reservist Nikita Kravtchuk, hulpverlener Johanna-Maria Lehtme, techondernemer Ragnar Sass, en vrijwilliger burgerpolitie, cameraman Arbo Tammiksaar.

Een verkenning van de nieuwste wetenschappelijke ontdekkingen over het innerlijke leven en gedrag van dieren. Zal meer kennis van dieren, planten en watermassa's ook maken dat we er beter voor gaan zorgen? Wetenschappers proberen met kunstmatige intelligentie dierentalen te ontcijferen, ethici proberen dierenleed in kaart te brengen, en juristen willen ecosystemen tot rechtspersonen maken. Met o.a. bioloog Tom Mustill, computerwetenschapper Michael Bronstein, gedragsbioloog Samadi Galpayage, ethicus Bob Fischer, psycholoog Diana Reiss, milieujurist Jessica den Outer, en ecosysteemactivist Cathy Miorelli.

Hoe kan Europa eruit zien als we migratie niet als probleem maar als oplossing zien? Zoektocht naar een nieuw narratief over migratie. In verschillende steden door Europa ontspruiten initiatieven van een jonge, gemixte generatie die verder denkt dan de nationale identiteit. Met sociale daadkracht, ondernemerschap en creativiteit laten zij zien dat migratie voor verrijking of noodzakelijke opschudding zorgt. Met o.a. de Kameroense activist Yvan Sagnet, ondernemer Frank van Gool, sociaal ondernemer Benjamin Gérard, oprichter collectief van ongedocumenteerden in Brussel: Azzad, Maru Asmellash en Eben Badu van modemerk The New Originals.

Wat gaat er schuil achter de glanzende belofte van Artificial Intelligence? AI blijkt geen goddelijke machine, maar een industrie die bloed, zweet en metalen kost. Een systeem van extractie en uitbuiting op industriële schaal, met grote gevolgen voor de aarde en de mens. Tegenlicht spreekt mensen die zich bezighouden met het ontleden van de wereldwijde AI-industrie: mediawetenschapper Vladan Joler, socioloog en computerwetenschapper Milagros Miceli, cognitiewetenschapper Abeba Birhane, en econoom Tamay Besiroglu.