Netherlands on Film

Aan de hand van amateurfilms wordt het verhaal van het boerenleven in Nederland verteld en hoe dat in een eeuw tijd volledig veranderde. Oude films laten zien hoe Nederland nog een agrarische samenleving was, de kleine boer was de norm. Het waren gemengde bedrijven met wat rondscharrelende dieren en gewassen voor eigen gebruik. Het werk ging grotendeels met de hand en de kinderen hielpen al jong mee. En de boer scharrelde in feite ook zijn eigen inkomen bij elkaar. Door de oprukkende mechanisering veranderde alles razendsnel.

Hoe was het om de afgelopen eeuw in de grote Nederlandse steden te wonen en hoe veranderde dat in de tijd? Huizen in veel wijken in Rotterdam, Utrecht en Amsterdam zijn inmiddels onbetaalbaar voor de meeste mensen, maar dat is een heel recente ontwikkeling. Amateurfilms gemaakt aan het begin van de vorige eeuw laten straatarme, verkrotte buurten zien, met een leven dat zich noodgedwongen grotendeels op straat afspeelde. Er heerste armoede en werkloosheid. Perioden van werkloosheid of juist economische groei, de oorlog en tal van andere factoren maakten dat de stad afwisselend in trek was of juist impopulair.

Filmen kon in de oorlog levensgevaarlijk zijn, maar toch waren er Nederlanders met een filmcamera die de grote en kleine gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog in hun eigen omgeving hebben vastgelegd. In de afgelopen jaren is veel nieuw filmmateriaal opgedoken. Het zijn soms ronduit verbijsterende films, die de oorlog zelf van dichtbij laten zien. Bombardementen, Joodse Nederlanders die uit huis worden gehaald en zelfs beelden van de onderduik komen voorbij, zoals de beelden van het Joodse meisje Lea, dat in Friesland ondergedoken zat.

Amateurfilms laten zien hoe belangrijk de middenstand was, en ook hoe het overgrote deel daarvan in enkele decennia verdween. De consument wilde meer keuze en gemak, en lagere prijzen. Het gevolg daarvan was dat het grootwinkelbedrijf praktisch alle handel overnam. Voor kleine zaken was geen bestaansrecht meer. Die lagere prijzen en grotere keuze kwamen er, maar daarmee verdween ook een deel van de ziel van de gemeenschap. Ook aandacht voor de Joodse middenstanders die voor de oorlog overal hun zaakjes hadden.

Amateurfilms laten het ontstaan zien van de eerste jeugdculturen, zoals de nozems en later de hippies. Er zouden er nog vele volgen. Nederlandse jongeren eisen steeds meer een eigen plek op en willen voortaan hun eigen keuzes maken. Ze willen zich onderscheiden van hun ouders, maar net zo goed van andere jongeren. Met onder meer een portret van Haagse Rob, nozem van het eerste uur, schrijfster Annegreet van Bergen over jong zijn in de jaren 50 en 60, en aandacht voor de verenigingen van plattelandsjongeren die overal in het land zaten.

Zomerse fenomenen zijn te zien op amateurfilms. Hoe bruin worden een doel van de zomer op zich was, na eerst goed verbrand te zijn. Hoe lokale evenementen als de Vierdaagse van Nijmegen, de TT van Assen en de vele kermissen overal in het land onlosmakelijk met de zomer verbonden zijn. Net als strandbezoek, met zelfgesmeerde boterhammen in de tas, en het zwembad. De vele zomerse amateurfilms vormen samen ook een ode aan Nederland als vakantieland. Met de klimaatverandering en het groeiende ongemak dat veel mensen ervaren bij vliegreizen, onvermijdelijk ook het vakantieland van de toekomst.