Pointer

In Nederland hebben 2,5 miljoen mensen moeite met lezen, schrijven en/of rekenen, waardoor ze niet volledig mee kunnen doen in de maatschappij. In het Zuid-Limburgse Heerlen, waar relatief veel laaggeletterden wonen, komen we veel losse initiatieven tegen om taalachterstanden aan te pakken: van projecten op de peuterspeelzaal tot extra leeslessen in het onderwijs en taalcursussen voor volwassenen. Toch lijkt een meer structurele oplossing voor dit probleem uit te blijven. Wat is er nodig om te zorgen dat volgende generaties zonder taalachterstanden opgroeien?

Woningen met ongedierte en schimmel, slapen in een tent op een camping of urenlang in de trein zitten om een college te volgen. Studenten accepteren veel, want er is een groot tekort aan studentenwoningen. Nederlandse universiteiten zijn in de afgelopen jaren enorm gegroeid. Bijna elke studie is in het Engels te volgen en de deuren staan wagenwijd open voor studenten van over de hele wereld. De verwachtingen zijn dat de studentenaantallen de komende jaren alleen nog maar verder gaan groeien. Maar wie is verantwoordelijk voor een fatsoenlijke studentenkamer?

Afgelopen najaar ging er een schok door Nederland toen bleek dat kinderen in ons rijke land zonder eten naar school gaan. De verontwaardiging was groot, vrijwilligers gingen broodjes smeren en Den Haag maakte miljoenen vrij om kinderen eten te geven op school. Wat zit hierachter? Hoe groot is het probleem van armoede en slecht eten onder kinderen? En wat vinden scholen ervan dat zij het nu op hun bordje krijgen?

Op dit moment wachten 85.000 mensen op een behandeling in de geestelijke gezondheidszorg. De ggz staat onder enorme druk. Naast oplopende wachtlijsten is er ook nog eens een groeiend personeelstekort. Dat leidt weer tot spanning en agressie op de werkvloer. Ondertussen neemt de behoefte aan psychische hulp alleen maar toe. Eén op de vijf Nederlanders komt mentaal ooit in de knel. De schoen wringt dus aan alle kanten en makkelijke oplossingen zijn er niet. Er gaan steeds meer stemmen op om de ggz drastisch op de schop te nemen.

Miljoenen worden vrijgemaakt voor noodhulp omdat kinderen met honger in de klas zitten. Dit is een tijdelijke oplossing voor een probleem dat al jaren speelt. Honger en slecht eten staan gelijke kansen in de weg. Leerkrachten Jean-Paul en Susanne zijn daarom begonnen met het organiseren van een gezonde schoollunch. Maar dat valt in de praktijk niet mee. Hoe doen andere landen in Europa dit? En wat is de visie van dit kabinet?

Afgelopen jaar heeft de parlementaire enquêtecommissie onderzocht hoe de Groningers toch zo in de aardbevingsellende terecht hebben kunnen komen. Een ding is duidelijk: de veiligheid van de Groningers is jarenlang genegeerd. Maar hoe zit dat nu? Nog steeds wachten duizenden bewoners op versterking van hun huizen. Maar worden de onveilige huizen nu wél met spoed aangepakt?

Het busvervoer staat onder druk, vooral op het platteland. Bijna lege bussen zijn voor de vervoerder niet rendabel, maar de leefbaarheid is er wél van afhankelijk. Want wat als je als scholier niet meer kunt thuiskomen na een college? Sommige dorpen zijn in de avonduren en in het weekend niet meer bereikbaar met het openbaar vervoer, terwijl in de stad elke vijf minuten een bus rijdt. Dat zorgt voor kansenongelijkheid, vinden deskundigen. Is het tijd voor een ondergrens? Heeft ieder dorp recht op een buslijn?

In Nederland werken 1,3 miljoen mensen soms of regelmatig in de nacht. Heerlijk rustig, vinden sommigen. Maar dat kost je wel je nachtrust. Want wie 's nachts werkt, heeft meer kans op slaapproblemen. De Gezondheidsraad concludeerde in 2017 dat nachtwerk ongezond is en zoveel mogelijk moet worden beperkt. Maar lukt dat ook? En doen bedrijven wel voldoende om klachten door nachtwerk te voorkomen? Pointer duikt in de wereld van de slapelozen. We gaan in het holst van de nacht op pad met vrachtwagenchauffeur Dion en gaan langs bij oud-collega Chiel, die de nacht na jarenlange trouwe dienst gedag heeft gezegd door chronisch slaapgebrek.

De woningnood is groot en de huizenprijzen zijn nog hoog. En toch bouwen we niet op hoog tempo nieuwe huizen bij. Het tegenovergestelde gebeurt juist: investeerders zetten hun nieuwbouwplannen stil, omdat het nu beter uitkomt even te wachten. Door het hele land gebeurt dit. Vooral de huizen die zo hard nodig zijn - de betaalbare huurwoningen voor leraren en zorgpersoneel - worden geraakt. Hoe kan het dat het voor bedrijven nu beter is om niet te bouwen dan wel? En hoe gaat de overheid dit oplossen? Het kabinet wil juist tot en met 2030 bijna één miljoen huizen erbij. Wordt de woningnood nu nóg erger?

We zijn in Groningen stad, waar sommige huurders al jaren te veel betalen, omdat het energielabel op hun woning niet klopt. Wie is verantwoordelijk voor de foute energielabels op honderden woningen? Is er opzet in het spel? En waarom is het voor (oud-)huurders zo lastig om hun geld terug te krijgen, zelfs als duidelijk is dat er iets niet klopt? We gaan in de stad op zoek naar antwoorden.

Jongeren belanden steeds jonger achter tralies en de delicten waarvoor ze vastzitten worden ernstiger. Een criminele carrière gaat soms razendsnel, van drugs rondbrengen tot het plegen van een huurmoord. De impact van deze delicten is gigantisch voor slachtoffers, nabestaanden en de samenleving. Het Rijk stelt miljoenen beschikbaar, maar slechts enkele gemeenten profiteren daarvan. Pointer onderzoekt de aanpak van jeugdcriminaliteit. Hoe effectief is dat? Werkt de harde aanpak van straf en repressie, of moeten we jongeren juist helpen met hun problemen?

De eindtoets komt er weer aan voor groep 8. Dat betekent bleke snoetjes, korte lontjes en buikpijnklachten, zeggen leerkrachten. Maar niet alleen de eindtoets zorgt voor stress. Ook rond de toetsen in groep 5, 6 en 7 zien leerkrachten gestreste kinderen. Deze toetsen worden namelijk meegenomen in het schooladvies voor het voortgezet onderwijs. Om dit te beïnvloeden gaan kinderen buiten school trainen. Ouders kopen toetsen via internet of ze sturen hun kroost naar toetstrainingen. Waarom hechten we zoveel waarde aan die toetsen? Zorgt onze toetscultuur niet voor ongelijke kansen? En kan het ook anders?

Dierenambulances vrezen een vogelgrieppandemie. Nu al ruimen ze elke dag tientallen besmette dode wilde vogels op, vaak ook nog op eigen kosten. Maar wat als het virus zich steeds verder verspreidt? Al bijna zes miljoen kippen zijn geruimd en steeds meer zoogdieren raken besmet met het virus. Deskundigen waarschuwen: de vogelgriep kan een gevaar worden voor de volksgezondheid. Maar wie is verantwoordelijk voor al die wilde vogels met vogelgriep? En wie draait er voor de kosten op?

Maaike woont met haar gezin - tegen de regels van de gemeente in - op een vakantiepark. De gemeente is de laatste jaren strikt gaan handhaven en verzegelt daarom vorig jaar hun huis. Met alle gevolgen van dien. Het gezin zwerft van tijdelijke woning naar tijdelijke woning en de schoolresultaten van de kinderen kelderen. Hoe terecht is deze strikte handhaving? En hoe gaan gemeenten überhaupt om met de dilemma's rond permanente bewoning van vakantieparken? Moeten de plekken om te recreëren worden beschermd of is het omturnen van vakantiewoningen naar woonwijken dé oplossing voor de wooncrisis?

Terwijl de 24 uurszorg steeds zwaarder wordt, kiezen veel ouders ervoor om hun kind met ernstige meervoudige beperkingen thuis te houden. Ouders vinden de zorg in reguliere instellingen ondermaats en staan vaak lang op wachtlijsten. Onderzoekers, zorgprofessionals en bestuurders herkennen de problemen, maar komen niet tot een eenduidige oplossing.

We hebben huizen nodig en projectontwikkelaars bouwen die graag in weilanden. Bij Alphen aan de Rijn ligt er een mooie polder voor klaar. Maar ís deze Gnephoek wel de beste plek voor 10.000 nieuwe huizen, in een diepe polder met zwakke grond? Provincie en waterschappen waarschuwen: als je hier bouwt krijgt de samenleving in de toekomst hoge kosten. Maar de gemeente en het Rijk zetten door en willen juist wel dat de huizen er komen. Welke belangen hebben zij om tegen het advies in te gaan? Naast de woningnood blijken de grondaankopen een van de argumenten.

We zijn in Nederland hard bezig met verduurzamen. Daardoor gebruiken we steeds meer stroom en wekken we meer stroom op. Maar ons huidige elektriciteitsnet kan dat niet aan. Op veel plekken in het land is het net vol en kunnen bedrijven, scholen of zelfs hele woonwijken geen (uitbreiding van een) aansluiting krijgen op het net. Om dat op te lossen moeten we het stroomnet versterken, maar dat gaat niet van de een op de andere dag. En dus wordt ook gewerkt aan een hoop innovatieve oplossingen, zoals het meer lokaal delen van en flexibeler omgaan met stroom. Die oplossingen lopen nu alleen nog vaak stuk op regelgeving. Hoe zou dat anders kunnen?

Het aantal mensen dat intensieve zorg nodig heeft vanwege dementie neemt de komende jaren toe, maar toch mogen er geen plekken in verpleeghuizen worden bijgebouwd. Woningcorporaties en zorginstellingen maken zich zorgen, want ook de realisatie van 40.000 'verpleegzorgplekken' voor mensen met dementie ligt achter op schema. Waar kunnen mensen met dementie straks wonen? En waarom duurt het zo lang om woningen te bouwen terwijl we dit probleem al jaren op ons af zien komen?

Het belangrijkste doel van een gevangenisstraf voor minderjarigen is resocialisatie. Als jongeren weer buiten staan, moeten ze voldoende ondersteuning hebben gekregen om niet opnieuw de fout in de gaan. Toch zijn de recidivecijfers onverminderd hoog. Meer dan de helft van de jongeren die een gevangenisstraf hebben uitgezeten, pleegt opnieuw een delict en staat binnen twee jaar weer op de stoep van de jeugdgevangenis. Pointer onderzoekt hoe het komt dat dit cijfer zo hoog blijft. Gaat het simpelweg om een groep die niet te redden is? Of vragen we het onmogelijke van jongeren die kampen met complexe problematiek?

Wie Schoonebeek zegt, zegt oliewinning. Het Drentse dorp blijkt alleen niet meer zo eensgezind over deze industrie als vroeger. Er liggen plannen om afvalwater uit de winning in de bodem te injecteren, maar dat ziet niet iedereen zitten. De NAM en het ministerie willen afspraken maken, maar wat zijn die echt waard? En wat gebeurt er in een kleine gemeenschap wanneer een deel zich tegen een oude bekende keert?

Nederlandse kinderen lezen niet graag. Qua leesplezier bungelen onze tienjarigen ergens onderaan de internationale ranglijst en hun leesvaardigheid zit inmiddels onder het westerse gemiddelde. Wat is er in Nederland anders dan in andere landen? Leerkracht Henny en schoolleider Eva tippen ons dat onze toetscultuur er weleens debet aan zou kunnen zijn. Scholen en leerlingen worden afgerekend op hun toetsresultaten, dus daar richt het taalonderwijs zich veelal op. Hoe zit dit in elkaar? Wat leren kinderen eigenlijk tijdens de begrijpend leeslessen? En zijn er ook scholen waar kinderen wél plezier hebben in lezen en schrijven?

Burgers schrikken op als gemeente Westerveld midden door een natuurgebied een fietspad trekt. Die bouw mag, omdat een natuurtoets verklaart dat er geen schade zal zijn. Maar deze toets blijkt te rammelen en dat komt vaker voor, ontdekt Pointer. Terwijl dit soort natuurtoetsen bepalen of woningbouw, festivals of zelfs de isolatie van je huis mag doorgaan. Wie maakt die toetsen? Wie betaalt ervoor? En wat als de inhoud niet klopt? Pointer duikt in de wereld van toetsers en ontdekt opvallende zaken. Zo mag je al een rapport maken na een cursus van enkele dagen en is verzet soms bijzonder moeilijk.

Klassieke muziek heeft voor veel mensen het imago van fatsoenlijk, keurig en misschien een beetje saai. In eeuwenoude concertzalen worden meesterwerken gespeeld door de beste orkesten. Van jongs af aan zetten musici alles opzij voor de muziek. Het concertpodium is het hoogste doel en een orkestbaan gewild. De concurrentie is groot: Nederland telt negen symfonische orkesten en evenveel conservatoria. Hoe veilig is die sector voor (jonge) musici? Hoe vullen orkesten en conservatoria hun verantwoordelijkheid op dat vlak in? Pointer deed onderzoek naar seksueel grensoverschrijdend gedrag en sprak tientallen musici uit Nederland en daarbuiten.

We gaan graag op vakantie in eigen land of een weekendje weg naar het bos, de heide of de zee. Vakantiehuisjes zijn razend populair. In Zeeland breiden vakantieparken zich verder uit, maar een groep plaatselijke inwoners is er inmiddels wel klaar mee en is bang dat de rust en de ruimte waar de toeristen juist voor komen, zal verdwijnen door de uitbreiding van vakantieparken. Zijn de grenzen van de toeristische groei bereikt?

Tot 2050 moet 1.500 kilometer aan dijken versterkt worden in Nederland. Ons land is kwetsbaar nu de zeespiegel stijgt en de kans op extreem weer toeneemt. Maar wát als het bij de werkzaamheden fout gaat? Als huizen scheuren, verzakken en sommige woningen zelfs onbewoonbaar dreigen te worden, zoals bij de Zuid-Hollandse Lekdijk. Jarenlang wachten bewoners al op compensatie. Welke lessen kunnen worden geleerd? Een urgente vraag met het oog op de grote opgave aan dijkversterkingen die nog komen gaat.

De afgelopen twintig jaar is het aantal gebruikers van opioïden, zware verslavende pijnstillers, in Nederland enorm gestegen. Gewaarschuwd door de opioïdenepidemie die zich in de Verenigde Staten voltrok, werd in ons land in 2019 een taakgroep opgericht die de groei van het aantal gebruikers een halt toe moest roepen. Inmiddels is de taakgroep gestopt, terwijl het aantal mensen dat opioïden kreeg voorgeschreven in 2022 weer steeg. Zat de taak van de taakgroep er wel op?

Mantelzorg en werk combineren: het is een zware en soms bijna ondoenlijke combinatie. Veel mantelzorgers gaan daarom minder werken of melden zich ziek, zo blijkt uit onderzoek. 18 procent van de uitval door ziekte is mantelzorggerelateerd, zo zijn de schattingen. Voor werkgevers dus extra belangrijk om ervoor te zorgen dat hun mantelzorgende medewerkers blijven staan. Maar zijn werkgevers daar wel klaar voor? Zijn de zorgverlofregelingen wel afdoende? Wie betaalt uiteindelijk de rekening van de vergrijzende samenleving, waarin we steeds meer voor elkaar moeten gaan zorgen?

We hebben een groot tekort aan vakmensen, zeker in de bouw en in de zorg. Toch worden kinderen niet gestimuleerd een praktisch vak te leren. Het is eerder andersom: scholen en ouders duwen kinderen zo veel mogelijk naar het havo of vwo. Zelfs als kinderen andere talenten hebben, gelukkiger worden van werken met hun handen en zélfs nu je met praktische beroepen meer kan verdienen. Waarom is dat? En hoe veranderen we het? Ook het kabinet wil het roer omgooien in het onderwijs, maar Pointer stuit op een probleem: de wetgeving.

Klassieke muziek heeft voor veel mensen het imago van fatsoenlijk, keurig en misschien zelfs een beetje saai. Stukken zijn soms honderden jaren oud en er wordt met man en macht gewerkt aan het behoud van de schoonheid ervan. En dat gaat er soms hard aan toe. Na een eerste aflevering in september meldden tientallen (oud-)studenten van conservatoria zich bij Pointer. Zij vertellen over de cultuur op klassiekemuziekopleidingen, waar de docent koning is en lessen een-op-een en achter gesloten deuren plaatsvinden. Hoe ver kan en mag iemand gaan die zo bepalend is voor een carrière? Wie controleert dat en wat als je docent te ver is gegaan?

Een op de vijf Nederlandse huishoudens heeft te maken met financiële problemen. Om dat getal terug te dringen en te voorkomen dat mensen in de knel komen door problematische schulden, moeten gemeenten sinds 2021 contact opnemen met hun inwoners met betaalachterstanden bij huur, energie, water en de zorgverzekering. Maar komen die signalen wel goed binnen? Worden inwoners effectief benaderd? En komen jongeren wel voldoende in beeld bij beginnende schulden?

Arbeidsmigranten die door ziekte hun werk verliezen, komen vaak in de knel. Ze kennen de weg niet in het Nederlandse zorgsysteem en worden amper geholpen door uitzendbureaus. Zo raken veel zieke werknemers hun werk en hun tijdelijke huisvesting kwijt en krijgen ze soms ook geen uitkering. Pointer reconstrueert waar het misgaat en laat migranten die zich gedumpt voelen aan het woord. De rechter heeft dit jaar bepaald dat een uitzendkracht bij ziekte niet langer automatisch ontslagen mag worden. Toch blijkt dat nog regelmatig voor te komen. Hoe kan het vangnet zo tekortschieten voor de 400.000 mensen die hier slecht betaald werk komen doen?

De dierenarts wordt steeds duurder. De commercie heeft grip gekregen op de zorg voor dieren en dat is slecht nieuws voor baasjes van huisdieren. Duizenden euro's voor een operatie voor een hond of kat. Het is steeds meer regel dan uitzondering. Hoe terecht zijn die prijsstijgingen? En gaan mensen door de hoge rekeningen de zorg uitstellen?

De Gezondheidsraad adviseert een jaar geleden dat de volumeknop omlaag moet. Toch gebeurt dat niet. Is er voldoende aandacht voor de nadelige effecten van (te) hard geluid op onze oren? Artsen vrezen al langer voor een vloedgolf van patiënten met 'een piep in het oor'. Moet de overheid niet harder optreden of is het ook vooral je eigen verantwoordelijkheid om verstandig om te gaan met je gehoor?

Opvliegers, spierpijn, mentale problemen... Er komt eindelijk meer aandacht voor overgangsklachten. Bekende Nederlanders maken er podcasts en boeken over, en zelfs op tv en social media wordt erover gesproken. Maar hoe is dat op de werkvloer? In Nederland zijn ongeveer 1,9 miljoen vrouwelijke werknemers van 40 jaar en ouder. Naar schatting 315.000 van hen zitten in de perimenopauze (de periode voordat je menstruatie stopt). En bij zeker de helft (173.000 vrouwen) hebben de klachten invloed op het werk. Kunnen vrouwen daarover praten? Hoe gaan werkgevers en (bedrijfs)artsen ermee om? En zijn klachten niet vrij eenvoudig te behandelen?