God in The Netherlands

Deze speciale serie van “God in de Lage Landen” n.a.v. 200 jaar Koninkrijk begint Ernst Daniël Smid in Scheveningen met de landing van de verbannen prins Willem Frederik. Op zijn bekende kleurrijke manier schetst hij hoe graag de prins als koning Willem I alleenheerser wil zijn en zo ook aan het hoofd wil staan van dé kerk van Nederland, de Nederlandse Hervormde Kerk. In Ulrum zien we hoe ds. Hendrick de Cock zich hier fel tegen verzet, wat het begin van De Afscheiding en het einde van de eenheidskerk wordt. En als België ook bij het rijk van Willem hoort, krijgt Willem het aan de stok met de bisschop van Gent. Dat is het begin van de Belgische Opstand en een andere afscheiding – die van België. Een enorme domper voor Willem I. En ook zonder België moeten God, Nederland en Oranje nog erg aan elkaar wennen!

Dankzij Willem II had Nederland een grondwet waardoor zijn zoon aanvankelijk helemaal geen zin had om koning Willem III te worden. Toch wordt hij het en wordt een geliefde vorst, ook bij het kerkvolk. Ondanks zijn soms bizarre gedrag probeert Abraham Kuyper de koning voor zijn karretje te spannen in zijn strijd voor christelijk onderwijs. Maar de koning heeft geen macht meer. Willem III krijgt het dan toch aan de stok met een dominee, Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Die wordt wegens majesteitsschennis in de gevangenis gegooid. Uit die tijd dateert de bijnaam ’Koning Gorilla’ en niet alleen vanwege het potloodventen in Zwitserland.

In de persoon van Wilhelmina was de band tussen Oranje en God zeker aanwezig. Haar religieuze toewijding was duidelijk, maar met de democratie had ze het niet altijd even makkelijk. Een soevereine vorst wilde ze zijn, die graag haar premiers wat harder wilde laten lopen. Ze liet niet over zich heenlopen en was geliefd bij het volk, wat de poging van Pieter Jelles Troelstra om een republiek uit te roepen kansloos maakte. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bereikte haar populariteit een hoogtepunt, vooral vanwege haar radiotoespraken waarin ze met haar godsvertrouwen het volk een hart onder de riem stak. De lafhartige premier De Geer paste niet in dat plaatje en werd door haar de laan uitgestuurd.

Deze laatste aflevering beslaat de naoorlogse jaren van ons koninkrijk. Koningin Juliana brengt veel beroering in de relatie tussen God, Nederland en Oranje. Via de Oude Loo-conferenties wil ze haar antroposofische ideeën verspreiden waar ze ook de premier voor probeert te interesseren. Maar die bedankt. Haar spirituele openheid veroorzaakt ook de Greet Hofmans-affaire, die de monarchie in gevaar brengt. En met haar oecumenische instelling is ze de nog steeds verzuilde maatschappij net iets te ver vooruit, wat ook af en toe problemen oplevert. Pas onder Beatrix lijken God, Nederland en Oranje zich zakelijker te gaan verhouden. De Oranjes zien zich nog steeds als vorsten 'bij de gratie Gods', maar dat ze dat nog steeds zijn, is vooral bij de gratie van hun aanpassingsvermogen.