Vroege Vogels

Wie in de zomervakantie over de snelweg reed heeft misschien niet gezien hoeveel natuur zich naast dat asfalt bevindt. Vroege Vogels wel! Deze aflevering draait om al die bermen, parkeerplaatsen en klaverbladen, die samen ook een enorm ecosysteem vormen. Zo broedt een kolonie roeken op een parkeerplaats naast de A12. In het rondje van een klaverblad groeien hele bijzondere planten. Dassen, marters en eekhoorns gebruiken de speciale viaducten om over te steken. En kerkuilen jagen juist langs de snelweg, maar dat is niet zonder risico!

Snelstromende beekjes, metershoge zandmuren met broedende ijsvogels en omgevallen bomen. We zijn in Het Leudal, een onontdekt pareltje in het hart van Midden-Limburg. Het is geen toeval dat een wereldberoemde Nederlandse paleontoloog hier een paradijs probeerde te creëren. We zoeken naar de raadselachtige hazelworm, volgen de gangen van de bever en kijken onder water wat er leeft in de schilderachtige beken die dwars door het gebied kronkelen.

Op Vliegveld Twente landt nog een enkel toestel, maar het vliegveld is ook het domein van unieke natuur. De Vroege Vogels-natuurfilmer maakt er ongeëvenaarde beelden van libellen en kakelverse vlinders. Het gras is kruidenrijk en kort, dus ongeschikt voor ganzen, maar de ideale biotoop voor een van de grootste populaties veldleeuweriken van Nederland. Willemijn zoekt met een zweeftoestel de thermiek die vogels gebruiken om te vliegen. Op de Duitse ruïnes groeien unieke mossen door het oorlogscement, waarmee destijds de radarpost werd gemetseld.

In het Overijsselse Vechtdal doen we een dramatische ontdekking bij de nesten van de spectaculaire rode wouw. We bezoeken een familie die de zeldzame knoflookpad gewoon in de tuinvijver heeft zitten. Willemijn zoekt de schuchtere nachtzwaluw en wordt verrast door de giftige adder en vindt de uiterst zeldzame stronkmier. Menno filmt grauwe klauwieren en ontdekt hoe het komt dat eeuwen geleden de Vecht veranderde van een kabbelend beekje in een wild stromende rivier. Dat geheim zit in de bodem.

Kraakhelder water, een betoverend vogelconcert tijdens zonsopkomst en waanzinnige kolonies met purperreigers en aalscholvers. In het Naardermeer, ingeklemd tussen Amsterdam en 't Gooi, staat alles in verbinding met het water. Willemijn bekijkt snorkelend de sprookjesachtige wereld onderwater, Menno verkent het gebied in alle vroegte per kano. We ontdekken per toeval een holte in een boom met hele bijzondere bewoners en stuiten op een fuut in gevecht met een rivierkreeft. Maar het gebied staat ook onder druk. Door aanhoudende droogte moet er hard gewerkt worden om het oudste natuurmonument van Nederland ook voor de toekomst te behouden.

In het uiterste noordoosten van Groningen komen zoet en zout water samen in de Dollard. Het resultaat is een spectaculair natuurgebied met een ongekende rijkdom aan vogels en andere dieren. Willemijn staat oog in oog met een van de grootste roofdieren van ons land en Menno helpt bij het ringen van een van de meest bedreigde roofvogels in Nederland. Verder zien en horen we hoe belangrijk dit gebied is voor de prachtige kluut. En waarom wordt hier eigenlijk zoveel onderzoek naar zeehonden gedaan? Het had een haar gescheeld of we waren deze rijkdom verloren, want de Dollard ging in de jaren zeventig bijna ten onder. En ook vandaag de dag wordt er gestreden om het gebied voor de toekomst te behouden.

Ingeklemd tussen Den Haag, Wassenaar en Leiden ligt een van de meest bijzondere en woeste duingebieden van ons land: Meijendel. Maar Meijendel is ook het drukst bezochte natuurgebied van Zuid-Holland. Ondanks de vele bezoekers is het gebied van onschatbare waarde. Menno hoort welke rol schilder Hendrik Willem Mesdag in het beschermen van de duinen speelde en Willemijn gaat op zoek naar amfibieën in de unieke, vochtige duinvalleien. Verder vinden we eieren van een bijzonder weekdier, stuiten we op de laatste groeiplaats van een worstkorstmos in West-Europa en zien we hoe kevers optimaal profiteren van de vele ruiters in het gebied. En dat allemaal onder de rook van een van de grootste steden van ons land.

De levensader van de droge Achterhoek, de Oude IJssel, wordt langzamerhand weer schoner en dat is aan de natuur te zien. De otter is terug en zonder dat iemand het doorhad heeft ook de bever weer een burcht gebouwd. Vroege Vogels kijkt mee met een gangbare boer én bij een kasteelheer en -vrouw, die hun land omvormen tot natuur. We gaan vissen bij een vispassage langs de rivier en vogels zoeken langs de nieuw aangelegde, groene oevers.

Vroege Vogels strijkt neer in de Schoorlse Duinen, de hoogste en breedste duinen van Nederland. Een werkelijk prachtig natuurgebied met spectaculaire heidevelden. Willemijn staat oog in oog met een zandhagedis die nog maar net uit het ei is gekropen en we zien de inmiddels zeldzame duinkonijnen. Ook zijn er beelden van boomkruipers die, voor het slapen gaan, lekker dicht bij elkaar kruipen. En Menno struint door de bossen op zoek naar de duinwespenorchis, klein en zeldzaam, met een bijzonder verhaal.

We stappen in de kano om de idyllische Buurserbeek in Twente af te slingeren. We zien ijsvogels, reeën en een heel bijzondere meeuw, een robotmeeuw. Willemijn gaat op pad met een Schotse Hooglanderfluisteraar terwijl Menno zijn best doet om geen veenlijk te worden in het drassige hoogveen. Heel bijzonder is dat de enige boom op de rode lijst, de jeneverbes, zich hier verjongt. En we duiken onder in een gigantisch rietveld waar wetenschappers bezig zijn om water te zuiveren zoals dat in de middeleeuwen al gebeurde. Dat levert hele bijzondere natuur op.

Het zuidelijkste puntje van Nederland: het Limburgse Geuldal. In dat prachtige heuvellandschap houden zich voor Nederland unieke soorten schuil, die we toch te zien krijgen. Menno staat op ooghoogte met een nest hazelmuizen, we hebben bijzondere beelden van de korenwolf en Willemijn gaat op zoek naar bevers in een van de vele beken. We zien de buizerd, kiekendief en de torenvalk. En, heel bijzonder, ook een grijze wouw. Verder gaat Menno met een wichelroede op zoek naar water en een stukje verderop zijn we getuige van een primeur in Nederland: het ringen van de zeldzame, kleurrijke bijeneter.

Texel, ons grootste Waddeneiland, speelt ook in het najaar een cruciale rol in al het leven op en rond het eiland. Van bodemdieren tot de top van de voedselketen: hier komt alles samen. Menno trekt in een sprookjesachtig decor de duinen in, op zoek naar trekvogels en ontmoet het grootste zeeroofdier uit de Noordzee: de grijze zeehond. Willemijn ziet welke vissen het voedsel zijn en ziet een nieuw duingebied ontstaan. Op het land heeft de natuur op Texel te lijden onder een ander roofdier, eentje die graag bij de mensen thuiskomt: de verwilderde huiskat.

We zijn bij het grootste spektakel uit de Nederlandse natuur, de edelhertenbronst. Willemijn zit midden tussen de agressieve edelherten: testosteronbommen van tweehonderd kilo met enorme geweien. En Menno zoekt een dier dat we nooit eerder filmden, een neotene watersalamander. Op de Veluwezoom laten ze al vijftig jaar de boel de boel. Klapstoelbeheer, noemen ze het zelf. Dode bomen, dode dieren, alles laten ze liggen zoals het ligt. De natuurbeheerders zijn de edelherten, wilde zwijnen en de vervangers van het oeros, de Schotse hooglander. We dompelen ons onder in een gebied dat zich zo op een unieke wijze heeft ontwikkeld.

Na de afsluiting van het IJsselmeer in 1932 stond de natuur langs de zestig kilometer lange Friese IJsselmeerkust volledig op de kop. Nu, zo'n negentig jaar later, heeft de kustnatuur zich spectaculair ontwikkeld en overal vinden we sporen van de Zuiderzee. Willemijn trekt naar de bijzondere, witte schelpenstranden bij Workum en Menno gaat op woeste expeditie naar een oude zandbank voor de kust. Ook horen we waarom een bijzondere, Friese traditie op het punt van uitsterven staat en welke rol een mossel uit Oekraïne langs de kust speelt. En wat leeft er eigenlijk allemaal in dat woeste IJsselmeer? We krijgen een uniek kijkje in een wereld die normaliter verborgen blijft.

Snorkelend bij nacht ligt Menno Bentveld in 'zijn' Leidse gracht oog in oog met een Amerikaanse rivierkreeft. En Willemijn Veenhoven struint langs putten om padden en kikkers te redden. We zijn deze keer niet in een natuurgebied, maar in de stad, waar meer natuur is dan je op het eerste gezicht zou denken. Menno wordt door de directeur van de Hortus gewezen op alle bijzondere planten die tussen de stoeptegels leven. Verder zien we allerlei bijzondere vondsten die uit de grachten worden opgevist, gaan we mee op expeditie langs het spoor en zien we hoe meerkoeten ingenieuze nesten maken van plastic rietjes, verpakkingen en mondmaskers.