Vroege Vogels

De koude wintermaanden zijn hét moment om bijzondere wintergasten te ontdekken, soorten die overwinteren in ons land. Daarom trok Vroege Vogels deze winter door het land. Van Brabant tot Schiermonnikoog zien we roofzuchtige klapeksters, rappe drieteenstrandlopers en sierlijke, kleine zwanen. De natuur bereidt zich voor op de lente. Er wordt geroepen, gebaltst en zelfs al gepaard.

Het team van Vroege Vogels staat niet alleen in hun liefde voor natuur. Er verschijnen schitterende natuurfilms van Nederlandse bodem. Wat drijft de makers? Hoe gaan ze te werk? Wat is hun motivatie om soms dagenlang, in weer en wind, te wachten op dat ene shot? Om daarachter te komen reist Menno het hele land door om te zien wat hen drijft.

Menno Bentveld struint in de duinen van Goeree langs het strand waar van alles aanspoelt: van de zeeappel en de zeeklit, tot scheermesjes en krabben. Door de specifieke stromingen rond dit Zuid-Hollandse eiland wordt de kust hier steeds breder, waardoor er ruimte is voor duizenden steltlopers. Dit is ook een belangrijke plek waar glasaal, jonge paling, ons land binnenkomt via kieren in de Haringvlietdam. Het natuurfilmersteam laat zich verrassen door zowel bruine áls blauwe kiekendieven.

Het team van Vroege Vogels is bij de grootste aalscholverkolonie van Nederland, bij de Westfriese Omringdijk. Vroeger hield deze dijk de voeten van de boeren in West-Friesland droog, maar door inpoldering en de Afsluitdijk verloor hij zijn functie. Nu verbindt deze dijk talloze kleine natuurgebiedjes, waar honderden wulpen overnachten, scholeksters opvetten en de grutto's zich verzamelen. Tussen de oude knotwilgen zet de natuurfilmer een tentje op in afwachting van de steenuilen. En we zien weer de laatste perikelen op de nesten van Beleef de Lente.

Een van de nieuwste bewoners van het Dinkelland is de rode wouw. Gewapend met verrekijker speurt het team langs de hemel naar deze zeldzame, grote roofvogel. Menno is in Twente, waar de oeroude Dinkel door een uitgestrekt landschap meandert. Wie geluk heeft kan langs de oevers de broedende ijsvogel en grote gele kwikstaart tegenkomen. In de natte bossen floreren slanke sleutelbloemen, bloeiende bosgeelsterren en bosanemonen. Ook de beek zelf zit vol leven: van beekschaatsenrijders tot vlokreeften.

Gracieus stappen de kraanvogels door het landschap. Het team is in het Fochteloërveen, een bijzonder natuurgebied waar deze statige vogels broeden en rust vinden. Het is een van de weinige plekken in Nederland waar nog levend hoogveen voorkomt. Gewapend met waadpak ploetert Menno Bentveld door het bijna onbegaanbare gebied, op zoek naar de veenmossen die deze plek uniek maken. Verder laten wilde zwanen zich zien, en struikelen we bijna over de adders.

De hellingbossen van Zuid-Limburg zijn misschien wel op hun mooist in het voorjaar. In de bossen schuilen wilde katten, vuursalamanders en gele anemonen. Natuurfilmer Roel heeft een bijzondere ontmoeting met de uiterst zeldzame waterspreeuw. De nog kale bomen geven kans aan een deken van voorjaarsbloeiers en de bronnen en beken bruisen van het leven. Het zijn de beken die de heuvels uit het Limburgs plateau hebben gesleten en het is de mens die met zijn hakhoutbeheer de hellingbossen vorm heeft gegeven.

Dwars door Drenthe loopt de Hondsrug, een lange zandrug die tijdens de ijstijden is ontstaan. Nu wisselen bossen en oude zandverstuivingen elkaar hier af. In de naaldbossen barst het van de koepelnesten, waar kale bosmieren hun kroost grootbrengen. Deze mieren zijn voedsel voor de zwarte specht. We hebben geluk, want de schuwe vogel laat zich zien. Tussen de hunebedden warmen de zandhagedissen zich op in het zonnetje. En ook is er weer een kijkje in de nesten van Beleef de Lente.

Het is dé plek voor de wilde kievitsbloem, de hooilandjes van het Zwarte Water. Met miljoenen tegelijk bloeien ze langs het riviertje dat van Zwolle naar het Zwarte Meer stroomt. Met de kerktoren van Hasselt in het zicht vaart het Vroege Vogels-team door dit riviertje waar kiekendieven, hommelkoninginnen en de zeearend zich laten zien. Ze duiken het riet in waar rietzangers, snorren, blauwborsten en kleine karekieten laten zich horen en ze worden verrast door een vliegende roerdomp.(

Ontwakend tussen zingende nachtegalen en slapend tussen kwakende rugstreeppadden: in het Noordhollands Duinreservaat barst het van de geluiden. Door het stuivende zand groeit hier het zeldzame zandviooltje en kruipen er bijzondere loopkevers rond. Toch zijn er genoeg uitdagingen voor dit waterwingebied, zoals stikstof en klimaatverandering. Ook gaat het niet goed met de konijnen hier, die cruciaal zijn voor de duinnatuur. Menno helpt daarom met het uitzetten van een aantal nieuwe bewoners

Alles draait om water in het beekdal van de Lende, of zoals de Friezen zeggen: de Linde. Deze beek meandert langs mystieke moerasbossen, bloeiende hooilanden en het laagveenmoeras: de Rottige Meente. We zien bijzondere planten, zoals het zeer zeldzame plant blaasjeskruid. Tussen de uitgestrekte rietkragen duiken behendige baardmannetjes op. We zijn getuige van het uitsluipen van een libellenlarve. En Menno ontdekt hoe veelzijdig de gewone paardenbloem is.

Waar vroeger een hevige strijd woedde tijdens de Tachtigjarige Oorlog, bloeien nu de meest prachtige orchideeën en klavers en dat heeft alles met elkaar te maken. We zijn bij de Staats-Spaanse Linies, in Zeeuws-Vlaanderen. Toen hoorde je strijdkreten en bommen, tegenwoordig klinkt het oorverdovende concert van de boomkikker. Deze soort was bijna uitgestorven, maar heeft zich dankzij de verbindingen van de linies kunnen uitbreiden tot de grootste populatie van Nederland. Zandbijen zitten in de warme, zuidelijke hellingen van de linies, en ook zomertortels en steltkluten profiteren van dit groene historische landschap.

Op de grens van Drenthe en Overijssel meandert rivier de Reest tussen bloeiende hooilanden, authentieke boerderijen en graanakkers met blauwe korenbloemen. Hier vind je een kleinschalig landschap met typische soorten, zoals het moerasviooltje en de daarbij horende zilveren maanvlinder. Ook barst het er van de ooievaars, ooit bijna uitgestorven, maar nu niet meer weg te denken uit het Reestdal. Waar tot voor kort intensieve landbouwgrond was, leven nu grauwe klauwieren en de roodborsttapuiten op de natte heide

Kletsnatte moerasbossen en graslanden; de natuur in de Weerter Kempen, dicht bij de Belgische grens, heeft een grote aantrekkingskracht op bevers en boomkikkers. Ook trekken wilde zwijnen hier ons land binnen. Menno Bentveld baant zich een weg door een ondergelopen bos, op zoek naar een bijzondere plant: de slangenwortel. Zal hij deze vinden? De prachtige zang van de wielewaal is te horen, maar zullen we deze goed verborgen vogel ook zien?

Het is een onverwachte, groene enclave in het Rotterdamse havengebied: Landtong Rozenburg. Dit langgerekte stuk natuur is spontaan ontstaan bovenop de door de mens gemaakte gronddepots. Op dit kleine stukje groen ziet Menno de populierwespvlinder, orchideeën en honderden nesten van de oeverzwaluw. Ondertussen varen gigantische olietankers achter de grazende hooglanders en zoemen de bijen langs. Doordat het zoute water hier nog tientallen kilometers het land in treedt, vinden we hier allerlei bijzondere vissen en planten.

Vanaf de Havelterberg kijk je uit over een bijzonder landschap. Daar waar tijdens De Tweede Wereldoorlog duizenden bommen vielen, bloeien nu ontelbaar veel orchideeën. We zijn in het Holtingerveld, een natuurgebied gevormd door ijstijd en oorlog. Op oude startbanen vliegen nu vlinders en hommels rond. Leeuweriken, boompiepers en talloze libellen profiteren van dit prachtige natuurgebied. Menno Bentveld gaat op zoek naar de grootste waterroofkever van Nederland, een zeldzaamheid die alleen hier te vinden is. Zal het hem lukken?

Midden in het Markermeer ligt een klein maar bijzonder natuurgebied: het Trintelzand. Dit eilandencomplex bestaat pas een paar jaar, maar er broeden al talloze vogels en het kleurt er paars en geel van de bloemen. Dit is verboden gebied voor de mens, maar het Vroege Vogels-team mag mee met de onderzoekers die nauwkeurig bijhouden hoe het gaat met dit gloednieuwe natuurgebied. Het is een ware kraamkamer voor vissen, waar zwartkopmeeuwen en de bijzondere dwergsterns van profiteren. Ondertussen worden de zwermende dansmuggen fel bejaagd door gele kwikstaarten.

In de West-Kempen met de vele landgoederen en pimpelpaarse heide zoekt Menno Bentvelt tijdens de schemer naar groot wild en de verborgen nachtzwaluw. In de beken, die nooit zijn rechtgetrokken, leeft de mysterieuze beekprik en de grootste populatie drijvende waterweegbree ter wereld. Menno ziet hoe op de landgoederen het bos wordt aangepakt om de natuurwaarde te versterken en tegelijkertijd de cultuurhistorie te behouden.

Tien jaar terug nog de hoogste dijk van Nederland, nu het nieuwste duingebied van ons land: de Hondsbossche Zeewering. Door anders te maaien is de oude dijk nu een prachtplek voor graslandvlinders. De oude achterliggende polder is een walhalla voor brakke flora én talloze steltlopers en kustvogels. Tot voor kort waren op de eilandjes achter de duinen nog duizenden grote sterns aan het broeden. Deze broedkolonie is door de vogelgriep nagenoeg verdwenen. Kluten, visdieven, plevieren en toch een enkele grote stern zijn hier nog wel vaak te vinden.

Menno Bentveld ervaart hoe het is om in een bos te lopen dat van niemand is. De Utrechtse Heuvelrug is een enorm bosgebied, waar elk bos zijn eigen verhaal heeft. In Breeveen is een bos volledig omvergeblazen door een valwind. Dit zorgt voor een bijzonder landschap met een explosie aan kevers en heel veel verschillende soorten mieren. Die mieren trekken weer spechten aan. Het team loopt mee met een herder en zijn schaapskudde, die juist voorkomt dat er nieuw bos ontstaat. Menno ziet boomklevers, boompiepers, en hoopt op een glimp van de das, die zich diep in het bos verschuilt.

Een prachtige zeearend verrast het filmteam op de Groningse stuwwallen. Ondanks dat de wallen niet heel hoog zijn, vallen deze restanten uit de ijstijd in de streek Oldambt toch op. Tussen de uitgestrekte landbouwgronden op de Dollardpolders liggen verschillende natuurgebieden. In die natte graslanden springen greppelsprinkhanen en zit de bijzondere wespspin te wachten op haar prooi. Vroeg in de ochtend zoeken een paar reeën hier hun ontbijt en in de plassen duiken krakeenden en rietgorzen op.

Zoals de naam al doet vermoeden, liepen in het Gelderse Wolfheze vroeger veel wolven rond. En opnieuw heeft het dier dit gebied gevonden. Hoe gaat het nu met de wolf en met al het andere wild dat dit gebied rijk is? Ook duikt Vroege Vogels in het verleden. Zo blijkt dat de eeuwenoude wodanseiken in Wolfheze bijzonder populair waren bij de 19e-eeuwse schilders, nu nog steeds terug te vinden in het museum. Op de naastgelegen heide start de zoektocht naar adders, die er net iets anders uitzien dan de meeste adders in Nederland, maar zeker net zo giftig zijn.

Menno Bentveld trotseert met het team de oeverlanden van het Hollands Diep, een brede getijrivier op de grens van Noord-Brabant en Zuid-Holland. Er wordt gevaren naar de Sassenplaat, waar vogels nesten bouwen van restafval. Op de Zeehondenplaat wordt er gezocht naar bevers en door openingen in de dijk groeien hier zeldzame zoetwatergetijplanten. De bijzondere dijken die het land beschermen worden vaak druk bewoond door hommels en bijen.

Menno Bentveld bezoekt Almere, de nieuwste en misschien ook wel de meest groene stad van Nederland. Tussen de jonge bomen, die hier nog maar vijftg jaar staan, zijn de bever, otter en boommarter vaste stadsbewoners. Menno gaat met het team op zoek naar een van de grootste vogels van ons land: de knobbelzwaan, een zeer indrukwekkende verschijning. De zeearend profiteert hier van de ontoegankelijke moerassen aan de rand van de stad en de zeer zeldzame witoogeend duikt op in het Kromslootpark.