De Vuilnisman

Ook al zijn we ons afval steeds meer gaan scheiden, echt minder is het er niet op geworden. En van alle rommel spant grijs nog altijd de kroon. Toch behoren smerige vuilnisbelten in Nederland tot het verleden. Tegenwoordig verbranden we ons afval in ruil voor elektriciteit en stadsverwarming. Duurzaam, zeggen gemeentes en vuilverwerkers. Sommigen zeggen zelfs dat afval niet meer bestaat. Maar klopt dat wel? Want wat gebeurt er dan eigenlijk precies met die troep in de grijze container? Teun van de Keuken volgt het spoor van ons huisvuil en komt erachter dat afval nog wel degelijk bestaat.

Geen sector is zo licht ontvlambaar als de afvalsector. De afgelopen drie jaar brak er in Nederland ruim 240 keer brand uit bij vuilverwerkers. Het gaat dan vooral om het soort afval dat door de industrie zelf geen afval genoemd wordt, maar grondstof, materialen die in het kader van onze duurzame ambities gerecycled zouden moeten worden. Teun probeert te achterhalen waarom zoveel van onze rommel in rook opgaat en stuit op een gekke kronkel in het systeem. De afvalsector wijst met de beschuldigende vinger naar de burger, die het afval niet goed zou scheiden. Maar Teun komt erachter dat het blazoen van de bedrijven zelf ook niet brandschoon is.

Het bezorgt Nederland al ruim vijftig jaar hoofdpijn: mest. Sinds het ontstaan van onze intensieve melk- en vleesproductie hebben veehouders er meer van dan ze kwijt kunnen. Pakweg vijftien jaar geleden werd het ei van Columbus gepresenteerd: co-vergisters. In gesloten silo's wordt mest vergist. Dat levert groen biogas op en de overblijvende meststof zou goed zijn voor de export. Teun van de Keuken komt erachter dat het mestoverschot niet minder wordt, maar meer. De vergisters slurpen subsidie en het blijken ideale apparaten om er allerlei illegale afvalstromen in te laten verdwijnen. 'Een toverdoos', aldus het Openbaar Ministerie.

Het is een van de grootste industriële afvalstromen van Nederland: staalslak, een verontreinigd, steenachtig materiaal dat ontstaat bij het maken van staal. Teun bezoekt verschillende infrastructurele projecten waar het gebruik van staalslak ernstige hinder veroorzaakt voor mens en milieu. Omwonenden hebben klachten en boeren moeten hun vee op stal houden. Als het na protest bij de ene gemeente is weggehaald, wordt het een paar kilometer verderop gestort. Het gebruik wordt zelfs zo erg aangemoedigd, dat de aannemers die staalslak willen gebruiken geld toe krijgen. Is het wel handig om van bouwen met afval een verdienmodel te maken?

Teun komt erachter dat het in de plastic-recycling nog één grote bende is. Hoewel de verpakkingsindustrie ons graag anders wil doen laten geloven, werkt het systeem niet of nauwelijks. Bij het scheiden gaat het vaak al mis. Bij het hergebruik al helemaal. In plaats van dat we recyclen, komen er ieder jaar nog altijd miljarden kilo's nieuw plastic bij. Als we het maar aan de achterkant oplossen, is de gedachte. Maar is het niet eens tijd dat er wat aan de voorkant gebeurt?

Teun komt erachter dat de ouderwetse fabriekspijp, die smerig spul in het water loost, nog steeds bestaat. Chemelot, de trots van Sittard-Geleen, kreeg onlangs nog nieuwe toestemming om duizenden liters chemicaliën te lozen in de Ur, een beek die uiteindelijk uitkomt op de Maas. Waarom mag dat en wie bepaalt dat eigenlijk? En dan zijn er nog de 'opkomende stoffen'. Elke twee seconden wordt er een nieuwe chemische stof uitgevonden, waarvan vaak niet bekend is wat het effect op het milieu is. En toch komen ze in ons oppervlaktewater terecht. Onderzoek daarnaar kost járen, maar ondertussen gaat het lozen door.