Vroege Vogels

Het is weer lente. Vroege Vogels is terug met een special over de winter, omdat de natuur juist dan volop in beweging is. Bomen vormen knoppen en zaden, rupsen werken aan hun toekomst als vlinder, vogels zoeken geschikte nestplaatsen. Welke invloed heeft de opwarming van het klimaat hierop? Koolmezen en bomen weten zich vooralsnog te redden. En de vorstperiode waar we zo blij mee waren, is slecht nieuws voor de exotische lepelaars, die hier steeds vaker overwinteren.

Terwijl er een paar jaar geleden af en toe een wolf te zien was, zijn er inmiddels al welpjes geboren, en het aantal lijkt alleen maar toe te nemen. De wilde kat leidt een verscholen leven in Limburg en gaat misschien op zoek naar nieuw leefgebied in Nederland. En het lijkt een kwestie van tijd of de goudjakhals gaat zich vestigen. Wat voor invloed hebben deze dieren op onze natuur? We volgen het spoor van de wolf en de andere roofdieren die vanuit de grensgebieden Nederland binnenkomen.

Klapeksters, kleine bonte spechten, dassen, reeën en mooie korstmossen. Dat en meer is te vinden tussen al die snelwegen in het Gooi. Het team van Vroege Vogels strijkt neer in het Goois Natuurreservaat, dat door een stelsel van natuurbruggen, buizen en tunnels één groot natuurgebied vormt. Ook gaat Menno Bentveld naar het vervuilde Laarder Wasmeer, dat vijftien jaar geleden helemaal is afgegraven en waar zich nu nieuwe natuur ontwikkelt. En de beheerders bootsen een storm na door bomen om te trekken.

Bevers en ijsvogels, niet in een afgelegen natuurgebied, maar gewoon te zien vanaf de straat in Roermond. Het Roerdal is de plek waar de Roer vrijuit meandert door een prachtig landschap. De rivier is vroeger vervuild geweest door de industrie en de kolenmijnen, maar sinds een aantal jaar is het een paradijs voor al het waterleven. In het schone water trekken nu zalmen en vindt Menno zeer zeldzame waterbeestjes. Willemijn loopt door een eeuwenoud broekbos, waar veel bijzondere planten groeien. Ondertussen is niet alleen het gelach van de groene specht te horen, hij is ook nog eens te zien.

De Eempolders, een weidevogelwalhalla onder de rook van de Randstand. Grutto's, tureluurs en kieviten vliegen je er om de oren. We ontdekken hoe mensen en dieren samenleven in dit agrarisch gebied. Menno Bentveld gaat langs bij enthousiaste weidevogelboeren en ziet hoe de rammelende hazen het voorjaar vieren. Willemijn Veenhoven duikt in de verborgen wereld van het boerenland en zoekt bodemdieren. Dit gebied barst van het leven.

Het team trotseert de hagel, regen en wind om maar een glimp op te vangen van de otter. In het Friese Beekdal Koningsdiep beleven we vier seizoenen in twee dagen. Varend door het oude veengebied zien we de eerste zwaluwen dansen in de sneeuw, en horen we hoe belangrijk waterplanten zijn voor alles wat hier leeft. En dan, als de avond valt, zijn we getuige van een uniek gedoogbeleid tussen de vos en de das.

Roodborsttapuiten, blauwborsten, lepelaars, grote modderkruipers en een prachtig rivierenlandschap. We strijken neer in Munnikenland en het team slaapt in Slot Loevestein. Het is niet alleen de plek waar Hugo de Groot ooit ontsnapte door zich te verstoppen in een boekenkist. Het is ook een gebied waar tot voor kort nog aardappelen en bieten groeiden, maar nu ontwikkeld is tot een overstromingsgebied en een heus vogelparadijs. Kluten, veldleeuweriken en blauwe reigers vinden hun weg tussen de konikpaarden en rode geuzen.

In het Hart van Drenthe zien we spectaculaire landschappen die sneller veranderen dan vogeltellers kunnen bijbenen. Minstens honderd jaar mag de natuur daar haar eigen gang gaan. Al na twintig jaar zien we de eerste resultaten; indrukwekkende stieren die kuilen graven, reeën, dassen in confrontatie met een wolf en kerkuilen die op insecten jagen. Met zijn waadpak aan dwaalt Menno door het natte gebied. Willemijn ziet hoe een klein insect de genadeslag geeft aan een stervend bos en vindt de sporen van het enige edelhert in Drenthe.

Staartmeesjes, tjiftjaffen, prachtige nachtvlinders en boommarters, allemaal op steenworp afstand van Amsterdam. Het team strijkt neer in de Diemerscheg, een versnipperd natuurgebied ingeklemd tussen Diemen, Weesp, Muiden en de hoofdstad. Menno is op een eeuwenoude dijk, waar een onderzoeker zich op een aantal ringslangen stort. Willemijn telt de eieren in een haviksnest. Ook is het team op een oude vuilstortplaats, waar het barst van de bijzondere vogels en konijnen.

Het team strijkt neer in de prachtige Pelen. Een internationaal erkend wetland, een hoogveenmoeras met veenputten en heidevelden. Willemijn duikt voorzichtig de veenputten in om de bijzondere veenmosjes van dichtbij te bekijken. Ook is te zien hoe de natuur zich herstelt na de grote brand die in 2020 woedde. Na een prachtige avond in een verstild landschap gaat Menno op zoek naar de gladde slang, een bedreigde diersoort die zich juist hier in het hoogveen thuis voelt. En we zien het Amerikaanse hondsvisje, de vinpootsalamander, Nederlandse landgeiten en de vele vogels die deze natuurparel rijk is.

De plek waar elk jaar en masse duizenden mensen uit de hele wereld komen wandelen, namelijk de zeven heuvelen bij Nijmegen. Dit stuwwalgebied is ook de plek waar dassen ontwaken in de nacht, de Romeinen letterlijk hun sporen hebben achtergelaten en waar het ijs uit de ijstijd het landschap heeft gevormd. Menno komt oog in oog te staan met piepjonge haviken, en struint door prachtige bloemenvelden, op zoek naar de Spaanse ruiter. Willemijn gaat op zoek naar vlinders, waaronder de zeldzame zilveren maan. En we zien hoe een van de laatste jonge spechten nog wordt gevoerd voordat het zijn vleugels spreidt.

de Baronie van Breda komen zand en klei samen en daarom vind je hier 500 jaar oude bossen waar de stadsadel op reigers jaagde, maar ook oeroude polders. Willemijn bewondert de kleine, zeldzame vinpootsalamander die in de sprookjesachtige vennen leeft. Menno ziet dat reigers niet alleen langs het water zitten, maar ook in de top van dennen. En hoe staat het met de Amerikaanse zonnebaars, die hier al jaren bestreden wordt?

Het Zwanenwater is een bijzonder duingebied bij de Noord-Hollandse kustplaats Callantsoog. In dit natuurgebied, met de grootste natuurlijke duinmeren van West-Europa, broeden meer dan tachtig vogelsoorten, bloeien duizenden orchideeën en vliegen allerlei prachtige vlindersoorten rond. In de duinen probeert Menno Bentveld in de vroege ochtend een glimp op te vangen van het konijn, tegenwoordig een bedreigd diersoort. Willemijn Veenhoven stuit op een aalscholverkolonie met wel honderden nesten. En we gaan op zoek naar de bedreigde knoflookpad, een soort dat eigenlijk niet in de Nederlandse duinen voorkomt, maar wel in het Zwanenwater.

Het roer is om in de Oostvaardersplassen, het meest besproken natuurgebied van Nederland. Geen hongerende dieren meer. Het aantal grote grazers is drastisch omlaag en het moeras laten ze leeglopen om weer nieuw, vers riet te laten groeien, met weer een overvloed aan moerasvogels. Het grootste moeras van Nederland, waar op sommige plekken nog nooit een mens heeft gelopen, wordt weer als nieuw.

Vroege Vogels is in het Zwin, een internationale luchthaven voor vogels in het meest zuidwestelijke puntje van Nederland. Hier op de grens met België vliegen meer dan 300 soorten vogels af en aan. Willemijn Veenhoven ziet lepelaars, zwartkopmeeuwen, allerlei sterns, kleine zilverreigers en het paradepaardje van het Zwin: de ooievaar. Menno Bentveld gaat ondertussen in het slik op zoek naar slakjes die iets wonderbaarlijks kunnen. En we struikelen op het strand over haaientanden van miljoenen jaren oud.

Vroege Vogels strijkt neer in het overweldigende paars van de Kalmthoutse heide. In dit bijzondere natuurgebied slaan Belgen en Nederlanders hun handen ineen in hun onuitputtelijke strijd tegen de droogte. Menno Bentveld ziet wat er gebeurt als je een medicinale bloedzuiger te dichtbij laat komen en Willemijn Veenhoven maakt kennis met de zeldzame gladde slang. En als de avond valt, ontwaakt de mysterieuze nachtzwaluw in het licht van de Antwerpse haven.

Vroege Vogels is op het onbewoonde eiland Richel, een ware parel in de Waddenzee. Op deze afgelegen zandplaat komen normaal geen mensen, maar deze keer is er een uitzondering gemaakt. Willemijn Veenhoven slaapt in de wadtoren, omringd door tienduizenden wadvogels. Bij hoog water is het de laatste vluchtplaats voor wulpen, kanoeten, rosse grutto's en andere vogels. Menno Bentveld duikt in het bodemleven, waar volop voedsel te vinden is, als je goed kijkt.

Precies veertig jaar na Bomans en Wolkers mag Menno Bentveld een paar nachten bivakkeren op Rottumerplaat. Een unieke ervaring die slechts een enkeling meemaakt. De rust maakt de natuur op de Rottums uniek. Zelfs een dode dwergvinvis mag hier rustig vergaan om nieuw leven een kans te geven. Door die rust krijgt ook zeegras, het Nederlandse koraal, weer een kans. Ook kunnen honderdduizenden vogels zich ongestoord volvreten voor hun laatste etappe van 6000 km naar Siberië.

We zijn aan de waddenkust bij Harlingen, waar je ooit op een handdoekje kon liggen en een ijsje kon eten. Nu is het een en al slik, waar Willemijn Veenhoven tot boven haar knieën in zakt. Ons team worstelt zich door de steeds dikkere sliklaag heen tussen Harlingen en Holwerd om te ervaren wat dit betekent voor de natuur. Stranden verdwijnen, maar de kwelders zorgen voor enorme rustplaatsen en voedsel voor trekvogels. Menno gaat in het holst van de nacht visfuiken legen terwijl Willemijn met een bootje op zoek gaat naar de kraamkamers voor vissen.

Kustnaaldkreeftjes, krabben, lepelaars, een gigantische meeuwenkolonie, en dat allemaal tussen de grote schepen. We bezoeken het Noordzeekanaal, een drukke vaarroute tussen de sluizen van IJmuiden en de haven van Amsterdam, maar ook een bijzonder stuk brakwaternatuur. Willemijn Veenhoven ontdekt welk onderwaterleven is meegebracht door schepen uit andere delen van de wereld. Menno Bentveld gaat kijken bij een uniek brak veenmosrietland. En in de vroege ochtend zien we vlak naast het kanaal talloze vogels die je vooral op de Wadden zou verwachten.

Vroege Vogels strijkt neer in het Beekdal van Westerwolde, waar de vogeltrek in volle gang is. Vinken, graspiepers, kolganzen, de rode wouw en nog veel meer soorten komen over het boerenland gevlogen. Hier in het oosten van Groningen proberen ze het eeuwenoude kleinschalige cultuurlandschap te behouden en te herstellen. Terug naar het landschap waar zandruggen, oeroude bossen, kleine heidevelden en vochtige graslanden elkaar afwisselen. Willemijn Veenhoven ziet hoe waardevol het oude boerenlandschap is voor de allerkleinsten. En Menno Bentveld volgt met de kano de stroom van de beek en daarmee de trek van de mysterieuze paling.

Vroege Vogels is op de Veluwe, in Planken Wambuis, een gebied dat onlosmakelijk verbonden is met de wolf. Er zijn meerdere wolven gesignaleerd en het is ook de plek waar vorig jaar een zwangere wolf is aangereden. Willemijn Veenhoven kijkt door de ogen van de wolf en ziet hoe het roofdier alles lijkt te veranderen. Edelherten passen hun gedrag aan en er worden bijna geen jonge herten meer waargenomen. Ook de Spaanse runderen staan op scherp. Toch zijn er ook dieren die de wolf niet mijden en zelfs volgen. Menno Bentveld gaat op zoek naar raven, die profiteren van het aas dat de wolf achterlaat.

We zijn in de stad Utrecht waar maar weer eens bewezen wordt dat natuur overal is. Menno ontdekt bijzondere planten zoals de zeldzame wolfskers en het slaapkamergeluk op onverwachte plekken; kademuren, middeleeuwse straatjes en op het monumentale oude postkantoor. Willemijn verdiept zich in de lokale fauna; duiven blijken minstens zo interessant als weidevogels en 's avonds kun je in Utrecht op sprinkhaansafari. Zelfs in de top van de Domtoren is nog natuur te vinden.

Vroege Vogels bivakkeert in het grootste loofbos van Nederland: het Horsterwold. Een ondoordringbaar woud dat vijftig jaar geleden voor houtproductie is aangeplant op de vruchtbare zeeklei van Flevoland. Willemijn Veenhoven gaat met een kapmes dit bijna onbegaanbare bos in, op zoek naar konikpaarden, damherten en reeën. Menno Bentveld bewondert de vele soorten spinnenwebben en speurt naar de zeldzame marmerspin. En in imkerpak checkt Willemijn de kasten in het bos waar honingbijen worden uitgezet om weer te verwilderen.