De 14 jarige Martien Kremers en zijn jongere zusje Lotteke horen van hun oom Lei de legende van de bokkerijders. Deze bende zou met de duivel een verbond hebben gesloten. De schout moet de belasting innen voor de keizerin van Oostenrijk. Dat vader Kremers het niet kan betalen en hun Lotteke erg ziek is, laat de schout koud. Hij vindt dat Kremers en zijn beide zonen Martien en Driek in de mijn in de mijn moeten gaan werken. Martien is bang voor de mijn, omdat de ouders van zijn beste vriend Wolf in de mijn zijn omgekomen. Sinds die tijd leeft Wolf alleen in een hut in het bos. Martiens droom is om later dokter te worden. Zijn voorbeeld is dokter Kirchoffs, de dokter van de stad, waar ook de arme mensen veel respect voor hebben. Om zijn doel te bereiken, leert Martien van de pastoor lezen en schrijven.

De pastoor heeft Martien bij de diefstal betrapt. Martien verteld dat hij dat doet om zijn wens te vervullen, namelijk Lotteke naar de witte bergen te kunnen brengen. Onder de voorwaarde dat de boeren het goud terugkrijgen, laat de pastoor de diefstal gebeuren. Martien verstopt het geld in het bed van zijn zusje. Als de schout de volgende morgen de diefstal ontdekt, laat hij de pastoor wegvoeren. Dokter Kirchoffs gaat meteen naar de kanunnik om de pastoor te helpen. Maar de kanunnik vindt dat het de pastoor zijn eigen schuld is. Op dit moment komt Kremers erbij en vraagt om werk in de mijnen, die van de kerk is. Met behulp van Kirchoffs stemt de kanunnik toe. Martien maakt zich verder zorgen om Lotteke, waarmee het slechter gaat. Dan komt Wolf het bericht brengen dat de pastoor in de kerker zit. Even later zien de jongens de grauwe beul en zijn hulpje de stad in lopen.

Als Martien in het dorp aankomt, is het huis van zijn familie door bokkerijders omsingeld. Zij zoeken Lei, maar die is verdwenen. De dorpbewoners zijn verbaasd: de bokkerijders zijn terug. De volgende dag onderzoekt de schout de overval. Hij gelooft niet in de legende van de bokkerijders. Als hij het huis heeft doorzocht, vindt hij in Lotteke haar bed alleen een pop, die Martien voor haar geknoopt had. Martien is geschokt: het goud is weg. Lei moet het mee hebben genomen. De pastoor, die intussen was gefolterd, wordt in de kerker veroordeeld en zal onthoofd worden. De zwarte kapitein ontmoet Anna Swinkels. Hij vraagt haar om vertrouwen en haar hulp. Wolf en Martien zien dat er zigeuners de stad in komen. Terwijl de schout het liefst ze meteen wil wegsturen, kan hij niets doen, want de kanunnik heeft ze toestemming gegeven. Martien en Wolf laten bij de zigeuners met hulp van Aranka de toekomst voorspellen.

De talisman, die Martien van Mama Maraya heeft gekregen, voert hem, Wolf en Aranka naar Lei zijn schuilplaats in de mergelgrotten. Maar de oude tinnegieter weigert het geld terug te geven. Op het schavot wordt ondertussen de pastoor aan de beul overgedragen. Martien en Wolf komen net op tijd om te zien hoe de zwarte kapitein de pastoor bevrijdt. De bokkerijders Theo en Geraerts brengen de gewonde pastoor naar dokter Kirchoffs. Met hulp van Anna Swinkels verstopt Kirchoffs de pastoor voor de rakkers in een geheime kelder in zijn huis. De schout wil duidelijk maken dat hij niet over zich heen laat lopen. De zondebok hiervoor is snel gevonden: de zigeuners. In de abt hoort Martien toevallig een gesprek, waar de schout de kanunnik verteld dat hij de zigeuners moet wegjagen. Geschrokken vertelt Martien dit aan Aranka.

Geraerts verliest Martien in de buurt van de mergelgrotten. Martien ontmoet ondertussen Lei en verteld hem dat de zigeuners in gevaar zijn. Als de jongen wil weten waar het goud is, verdwijnt Lei. De zwarte kapitein ziet zich door zijn mannen gedwongen om de boerderij van Kremers te overvallen, om misschien toch een spoor van Lei te vinden. Toch gaat hij 's ochtends Martien waarschuwen voor deze aanval en geeft ze precieze aanwijzingen hoe ze de boerderij kunnen redden. Als Martiens ouders naar de markt vertrekken, vertelt Martien zijn oudere broer Driek over de diefstal en de overval die de bokkerijders gaan doen. Driek schiet uit zijn slof, maar helpt dan bij de voorbereidingen. Lei brengt als monnik verkleed de kanunnik zoetigheden. Niet veel later heeft de kanunnik erg buikpijn, die door een zigeuner, weer Lei in verkleedkleren, kan worden beter gemaakt. De kanunnuk laat de schout meedelen dat de zigeuners weer onder zijn bescherming staan.

De boerderijbewoners hebben zich goed op de overval van de bokkerijders voorbereid. Alle fakkels kunnen gedoofd worden. Alleen Van Brakel houdt zich niet aan de bevelen van de zwarte kapitein. Hij gooit een fakkel in de kamer van Lotteke. Martien kan zijn zusje op het laatste moment uit de vlammen redden. Hij verteld zijn vader dat hij het goud heeft gestolen. De zwarte kapitein gaat samen met Geraerts en Theo op zoek naar Lei. In de omgeving van de mergelgrotten, waar Geraerts Martien de dag ervoor uit het oog verloor, vinden ze Lei zijn schuilplek. Daar ontdekken ze een gouden bok. Als ze zich verheugen over hun vondst, staat Van Brakel voor hun. Hij heeft de schout en zijn rakkers meegenomen. De zwarte kapitein vlucht de grotten in. Geraerts, Theo en ook Van Brakel worden als bokkerijders vastgenomen.

De schout windt zich op. Niemand mag erachter komen, dat de bok van lood is. De barbier verteld het meteen in de hele stad rond. Martien, zijn vader en broer Driek gaan voor de eerste keer naar de mijn. Van Gaal deelt Martien in als raper bij Van Gastel en zijn zoon Freekje. De gang in het donker van de schacht valt hem zwaar. Het werk in de smalle gangen is heel hard. Kirchoffs verteld Anna Swinkels dat de schout op zijn aanwezigheid bij de terechtstelling van de drie bokkerijders rekent. Hij geeft toe, de zwarte kapitein te zijn, nu hij zijn mannen niet meer kan bevrijden. Anna heeft een idee.

De schout staat erop dat Kirchoffs bij de terechtstelling aanwezig is. De volgende morgen komt de bevolking bij elkaar op het galgenveld. De zwarte kapitein schiet de touwen van de bokkerijders door en kunnen daardoor ontkomen. Martien en Wolf zijn onder de indruk. Kirchoffs ontmoet even later de pastoor, die zijn dubbelganger op het galgenveld was. Hij brengt hem onder in een verlaten kapel in het bos. Nu staat Kirchoffs niet meer onder verdenking dat hij de zwarte kapitein zou zijn.

Van Gaal, de opzichter van de mijnen, benoemt Martien tot teller. Ook moet hij brieven voorlezen, omdat hij zelf niet kan lezen. Zo leest Martien een brief voor, afkomstig van de kanunnik, dat de afstanden van de stutten vergroot moeten worden om hout te sparen. Van Gaal zegt dat de mijnen dan kunnen instorten. Anna Swinkels wordt in de kerk door een geheimzinnig persoon aangesproken. Hij stelt zich voor als Henry Le Griot en beweert een oude vriend van de pastoor te zijn. De zwarte kapitein brengt Henry naar de geheime plaats van de pastoor, die zijn vriend hartelijk begroet.

Wolf is in eerste instantie vreselijk teleurgesteld in de vertrouwensbreuk van Martien. Maar dan ziet hij in dat Martien geen andere mogelijkheid had om de zigeuners veilig onder de brengen. Hij helpt hun. Met Lotteke gaat het steeds slechter. Dokter Kirchoffs redt haar leven na een hartaanval. Daarbij ontdekt Martien toevallig, wie zich achter het masker van de zwarte kapitein bevindt: de dokter zelf. De dokter neemt hem mee naar de pastoor, die zich nog steeds verborgen moet houden. Ondertussen bereidt Henry le Griot in de mijnen de opstand voor.

Na het ongeval in de mijnen is Freekje dood en veel mijnwerkers zijn gewond. Toch beveelt Van Gaal dat er doorgewerkt wordt. Martien brengt zijn gewonde vader naar huis. Henry le Griot twijfelt of de opstand in de mijnen wel door moet gaan. De pastoor en Anna Swinkels overtuigen hem het nogmaals te proberen. De zwarte kapitein en de bokkerijders zullen de mijnwerkers helpen. Martien neemt het zichzelf kwalijk dat Freekje om is gekomen, omdat hij die dag voor de kinderen verantwoordelijk was. Wolf en Anna proberen hem te troosten. Henry bereidt de opstand voor. Op de geheime verzamelplaats overtuigt de zwarte kapitein de mannen ervan dat ze de volgende dag op klaarlichte dag moeten aanvallen.

Lei brengt Martien op het laatste moment voor de soldaten veilig. Als Martien wil weten waar het goud is, verteld Lei een raadsel en verdwijnt. Van Gaal verteld de mijnwerkers dat er een aantal verbeteringen zullen plaatsvinden. De schout hoort, dat Martien ontsnapt is. Hij laat vader Kremers en Driek oppakken en in de kerker brengen. Kirchoffs verstopt Martien bij de zigeuners. Als Martien van de gevangenisname hoort, weet hij dat het de schout eigenlijk om hem gaat. Zo sluipt hij 's nachts weg en meldt zich bij de schout. De zwarte kapitein en zijn mannen hebben een nieuwe verzamelplaats in de grotten gevonden. Ze willen Kremers en Driek bevrijden. Maar dan komt Kirchoffs via Wolf erachter dat Martien in de kerker zit.

Als de schout Martien verhoord, doet hij net alsof hij gek is geworden. Ondertussen bereidt de zwarte kapitein met zijn mannen het plan voor om Martien te bevrijden. De bokkerijders hebben de taak om de rakkers uit te schakelen. Op dat moment komen de landheer en de hoge heer bij het kasteel aan. Als de schout hun begroet, merkt hij dat er iets niet in orde is. De zwarte kapitein is ondertussen bij Martien zijn kerker aangekomen, waar hij Lei ontmoet. Ze krijgen echter het slot niet open. Als ze het willen opgeven, smelt voor hun ogen het slot weg. Wolf heeft Martien het koningswaters gegeven. Buiten ontdekt de schout de overvallen rakkers. Hij laat het slot omsingelen. Binnen verteld Lei dat hij de vorige zwarte kapitein was. Om Kirchoffs en Martien te redden, gaat Lei op de toren van het kasteel staan en doet zich voor als de zwarte kapitein. Als de rakkers allemaal aan de voorkant van het gebouw zijn, kunnen Martien en Kirchoffs via de gracht ontsnappen. Lei springt zichzelf te pletter. De zwarte kapitein overvalt nog een keer de kanunnik en haalt daar het goud onder de klok op. Met dit goud kan de zwarte kapitein zijn mannen betalen en Martien krijgt een deel om samen met Lotteke en de pastoor naar de witte bergen te gaan, samen met de zigeuners.